Chiều 15.9, tại Hà Nội đã diễn ra phiên đối thoại cấp bộ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025, do Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam tổ chức. Trong tham luận của mình, bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc khối Quản trị doanh nghiệp của Buymed (một công ty công nghệ y tế của Việt Nam), nhấn mạnh về thị trường dược gần 9 tỉ đô nhưng lại thiếu "nhà vô địch" nội địa.
Nghịch lý thị trường dược gần 9 tỉ USD
Bà Vân cho biết, theo số liệu của IQVIA (một công ty Mỹ tập trung vào công nghệ thông tin y tế và nghiên cứu lâm sàng), năm 2024 thị trường dược Việt Nam đạt gần 8,9 tỉ USD, đứng thứ hai khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, thực trạng lại bộc lộ nghịch lý: 10 công ty dược lớn nhất trong nước cộng lại vẫn nhỏ hơn một Kalbe Farma (Indonesia) có giá trị 3,9 tỉ USD.
Bà Vân phân tích, nguyên nhân không nằm ở quy mô dân số hay nhu cầu, mà xuất phát từ ba điểm cốt lõi: ngành dược phân mảnh với hơn 250 nhà máy chỉ sản xuất thuốc generic, thiếu đầu tư R&D (nghiên cứu và phát triển) nên giá trị gia tăng thấp, và tư duy chính sách còn nặng về bảo hộ, chưa tạo động lực cho doanh nghiệp lớn mạnh.
Bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc khối Quản trị doanh nghiệp của Buymed, tham luận tại chương trình
ẢNH: TUẤN MINH
Hệ quả là Việt Nam chưa có một "nhà vô địch" nội địa đủ sức dẫn dắt thị trường. Các doanh nghiệp nhỏ lẻ không có quy mô để đàm phán nguyên liệu, khiến chi phí thuốc cao, người bệnh chịu thiệt. Thiếu doanh nghiệp mạnh cũng đồng nghĩa không có lực lượng tích lũy R&D, dẫn đến lệ thuộc thuốc ngoại. Nhiều thương hiệu lớn trong nước đã bị thâu tóm bởi nhà đầu tư nước ngoài, khiến vị thế ngành dược Việt càng suy yếu ngay trên sân nhà.
"Chúng ta có thị trường gần 9 tỉ USD nhưng không có một Kalbe Việt Nam, chúng ta đang bỏ lỡ cơ hội hàng tỉ USD vốn hóa, hàng chục nghìn việc làm chất lượng cao và vị thế quốc gia trong chuỗi dược phẩm khu vực", bà Vân nhấn mạnh.
Các đại biểu chủ trì diễn đàn
ẢNH: TUẤN MINH
Giải pháp để hình thành "nhà vô địch quốc gia"
Theo bà Bùi Cẩm Vân, muốn ngành dược Việt Nam bứt phá, cần một loạt giải pháp mang tính hệ thống. Thứ nhất, coi dữ liệu và công nghệ là tư liệu sản xuất mới. Các dữ liệu đăng ký thuốc, truy vết, logistics cần được mở và kết nối qua API để doanh nghiệp tư nhân có quyền tiếp cận công bằng, từ đó xây dựng giải pháp sáng tạo.
Bên cạnh đó cần cải cách chính sách từ bảo hộ sang tạo động lực. "Bảo hộ quá mức chỉ giết chết đổi mới. Nhà nước cần làm trọng tài công bằng, để mọi doanh nghiệp cùng cạnh tranh trên một chuẩn minh bạch, thay vì duy trì cơ chế thiên vị", bà Vân chia sẻ.
Bà Vân cũng cho rằng cần thúc đẩy sandbox đổi mới sáng tạo. Đây là công cụ để cho phép doanh nghiệp thử nghiệm các mô hình mới trong dược, thương mại điện tử, y tế số… dưới sự giám sát có kiểm soát của cơ quan quản lý. Sandbox vừa đảm bảo an toàn, vừa mở không gian sáng tạo.
Bà Bùi Cẩm Vân nói về nghịch lý của thị trường dược
ẢNH: TUẤN MINH
Đồng thời, bà Vân cho rằng cần hình thành liên minh sản xuất - chuẩn hóa - xuất khẩu. Việt Nam hiện mới đạt tỷ lệ thuốc generic nội địa dưới 50%, trong khi Indonesia là 90%. Điều này cho thấy dư địa phát triển rất lớn. Cần có liên minh các nhà máy trong nước để chuẩn hóa tiêu chuẩn, xây dựng thương hiệu chung, từng bước đưa thuốc Việt Nam ra thị trường khu vực và quốc tế.
"Khi chúng ta đã có thị trường gần 9 tỉ USD, câu hỏi không phải là có thị trường hay không, mà là ai sẽ trở thành nhà vô địch?", bà Vân đặt vấn đề.
Theo đó, Việt Nam không chỉ cần một nhà vô địch quốc gia, mà cần kiến tạo cả một thế hệ doanh nghiệp tư nhân đủ sức cạnh tranh toàn cầu. Đó là thế hệ trẻ, dám đổi mới, tận dụng dữ liệu và công nghệ để bứt phá.
"Buymed và nhiều doanh nghiệp trẻ đã sẵn sàng. Vấn đề là chính sách có sẵn sàng mở đường để Việt Nam có thêm một thế hệ những nhà vô địch toàn cầu hay không?", bà Vân đặt câu hỏi.
