"Lùn hóa" hoa đồng tiền
Hoa đồng tiền là một trong những loài hoa nổi bật của Đà Lạt. Với màu sắc bắt mắt, hoa đồng tiền cắt cành thích hợp để cắm trưng bày trong gia đình, đặc biệt mỗi dịp tết đến xuân về bởi ý nghĩa đặc biệt ngay trong tên gọi của loài hoa. Không dừng lại ở giống hoa cắt cành, Trung tâm công nghệ bức xạ và công nghệ sinh học (Viện Nghiên cứu hạt nhân) đã triển khai nghiên cứu tạo giống hoa đồng tiền trồng chậu bằng phương pháp chiếu bức xạ gamma. Mục tiêu nhằm tạo ra các biến dị mới về hình dạng, kích thước, màu sắc của hoa đồng tiền để đa dạng về sản phẩm hoa chậu trang trí cho thị trường.
Hoa đồng tiền sau chiếu xạ gây đột biến tiếp tục được nhân giống bằng kỹ thuật in-vitro để đẩy nhanh quá trình khảo nghiệm
ẢNH: DƯƠNG SAN
Theo nhóm nghiên cứu, hạt giống hoa đồng tiền được xử lý với bức xạ gamma qua liều chiếu 50 - 80 Gy/phút là ngưỡng phù hợp tạo đột biến ở hai giống hoa đồng tiền được khảo nghiệm. Sau 4 tháng thực hiện, nhóm nghiên cứu đã tạo các đột biến về chiều cao mong muốn ở hai giống hoa đồng tiền, giúp cuống hoa… lùn đi một nửa so với bình thường (còn 8 - 14 cm so với 14 - 24 cm cây đối chứng). Đột biến cũng xảy ra ở hình dạng, cấu trúc và màu sắc giúp đóa hoa, cánh hoa dày và đẹp mắt hơn.
Ông Lê Văn Thức, Phó giám đốc Trung tâm công nghệ bức xạ và công nghệ sinh học, cho biết nhóm nghiên cứu chỉ tập trung vào kiểu hình, gây đột biến về chiều cao cho mẫu hoa đồng tiền và bước đầu đã thành công. Tuy nhiên đây là những kết quả ban đầu và còn phải nhiều lần khảo nghiệm, đánh giá di truyền nữa, mới đến giai đoạn xin công nhận giống mới để đưa ra thị trường. Trung bình quá trình này mất ít nhất vài năm và có thể kéo dài hơn nữa.
Ấp ủ giống hoa thích ứng biến đổi khí hậu
Công nghệ bức xạ đang mở toang cánh cửa cho việc tạo ra các giống hoa đa dạng về màu sắc, hình dạng và chất lượng cao, miễn nhiễm nấm bệnh. So với các phương pháp lai tạo truyền thống, công nghệ bức xạ có ưu điểm là nhanh chóng, hiệu quả và tạo ra được nhiều biến dị di truyền có lợi cho cây trồng.
Mẫu hoa đồng tiền đã được chiếu xạ gây đột biến về hình dạng giúp cây lùn đi so với ban đầu
ẢNH: TRUNG TÂM CÔNG NGHỆ BỨC XẠ VÀ CÔNG NGHỆ SINH HỌC CUNG CẤP
Theo ông Lê Văn Thức, việc chiếu xạ cũng đảm bảo an toàn vì chỉ gây tác động đến DNA bên trong mẫu chiếu, không ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Thậm chí sau khi mẫu cây được chiếu xạ xong cũng có thể cầm mẫu chiếu ngay bằng tay mà không gây ảnh hưởng gì. "Chúng tôi có định hướng và đã có thử nghiệm ban đầu để tạo ra một giống hoa cúc thích ứng biến đổi khí hậu, chống chọi với nấm bệnh, vi rút sọc thân, là những vấn đề nan giải mà nông dân địa phương đang phải đối mặt khi mà giống hoa cúc hiện nay đều đã già cỗi", ông Thức cho biết.
Thực tế không chỉ hoa đồng tiền, công nghệ bức xạ trong chọn tạo giống cây trồng cũng được Viện Nghiên cứu hạt nhân ứng dụng để gây đột biến hình dạng trên hoa forget me not, đột biến màu sắc trên hoa lan Giả hạc xuân Di Linh, đổi màu cho hoa cúc trong thời gian qua.
Theo ông Lại Thế Hưng, Phó chủ tịch Hiệp hội Hoa Đà Lạt, việc ứng dụng công nghệ bức xạ hạt nhân để tạo giống hoa đột biến có lợi, giúp hoa bắt mắt hơn, là một giải pháp có ý nghĩa và có thể ứng dụng cho nhiều cây hoa trồng chậu khác. Giải pháp này cũng an toàn hơn cho người trồng hoa cũng như người tiêu dùng. Hy vọng kết quả nghiên cứu này sẽ được khảo nghiệm rộng rãi trên đồng ruộng, nhằm tiến tới tạo ra giống hoa mới đáp ứng cho ngành hoa Đà Lạt nói chung.
Viện Nghiên cứu hạt nhân là nơi duy nhất của cả nước ứng dụng công nghệ bức xạ trong việc chọn tạo giống cây trồng
ẢNH: DƯƠNG SAN
Định hướng trong thời gian tới, Viện Nghiên cứu hạt nhân sẽ tiếp tục ứng dụng kỹ thuật hạt nhân kết hợp với kỹ thuật công nghệ sinh học để tạo giống cây trồng mới. Đồng thời chú trọng tạo giống mới trên cây hoa cắt cành và cây trang trí, tạo giống kháng thích nghi với biến đổi khí hậu (kháng nhiệt, kháng mặn, kháng bệnh vi rút, nấm, khuẩn…). Với những tiềm năng to lớn, công nghệ bức xạ hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ quan trọng trong việc phát triển ngành hoa Đà Lạt nói riêng, Lâm Đồng nói chung.
Trao đổi với Thanh Niên, ông Phạm S, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, cho biết việc nghiên cứu, chọn tạo giống hoa là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh địa phương có định hướng giảm tỷ lệ hoa cắt cành chuyển sang hoa chậu để cung cấp cho thị trường nhằm hạn chế rủi ro thương mại. Tỉnh Lâm Đồng đã định hướng Sở Khoa học - Công nghệ và các cơ quan liên quan, trong đó có Viện Nghiên cứu hạt nhân ứng dụng khoa học công nghệ để lai tạo giống hoa. Trong đó công nghệ tạo giống đột biến rất cần thiết, đặc biệt là các đột biến có giá trị về màu sắc, thích ứng biến đổi khí hậu, thích nghi và sinh trưởng tốt trong điều kiện không cần nhà kính. Nếu tạo được những giống hoa đảm bảo các tiêu chí trên sẽ giúp ngành hoa Đà Lạt phát triển mạnh mẽ trong tương lai, tiến tới hình thành một ngành công nghiệp hoa đáp ứng cho thị trường trong nước và thế giới. Giống hoa thích ứng biến đổi khí hậu là tương lai của ngành hoa Đà Lạt.
