Mưa lớn bất ngờ, người dân không kịp trở tay
Sau những trận mưa to dị thường ở Nam bộ và các tỉnh miền núi phía bắc, đến lượt khu vực bắc Trung bộ hứng mưa như trút. Tâm điểm của đợt mưa lần này xuất hiện tại Hà Tĩnh, khiến nhiều người bất ngờ.
Mưa lớn bất thường gây ngập lụt nhiều nơi tại Hà Tĩnh khiến người dân không kịp trở tay
ẢNH: Phạm Đức
Bà Trần Thị Liên (ở xã Nam Điền, H.Thạch Hà) kể với giọng chưa hết ngạc nhiên: "Đêm qua mưa lớn dồn dập khiến nước từ con kênh nằm bên hông nhà dâng cao đột ngột. Nước dâng lên nhanh lắm, chỉ mấy phút là nước tràn vào nhà tôi gây ngập khoảng 1 m. Nước lên nhanh quá nên vợ chồng tôi không kịp kê dọn đồ đạc, hơn 1 tấn lúa vừa gặt xong bị ngâm ướt. Sáng nay, bà con trong thôn đã đến hỗ trợ gia đình dọn dẹp bùn đất".
Còn tại H.Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lũ lên nhanh đã gây ngập lụt một số xã trên địa bàn, đặc biệt là 2 xã nằm dưới vùng hồ Kẻ Gỗ là Cẩm Mỹ và Cẩm Duệ. Ông Võ Tá Kỷ, Chủ tịch UBND xã Cẩm Duệ, thông tin: Lũ từ thượng nguồn đổ về rất nhanh khiến trục đường liên xã đoạn qua trụ sở UBND xã bị ngập sâu. Đặc biệt, khoảng 150 hộ dân với hơn 400 nhân khẩu ở 2 thôn Tân Duệ và Quang Trung bị ngập sâu, chia cắt.
Tương tự, ông Nguyễn Văn Dương, Chủ tịch UBND xã Cẩm Mỹ, cho biết: Mưa lớn khiến nước dâng lên rất nhanh, nhiều hộ dân có nhiều gà, vịt, lợn bị nước lũ cuốn trôi. Nhà bị ngập lụt nên nhiều thiết bị điện tử, đồ gia dụng hư hại nặng nề.
Mưa lớn đầu mùa hè: Người dân Hà Tĩnh bất ngờ, không kịp trở tay
Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, tính đến 7 giờ sáng 25.5, lượng mưa đo được trong 24 giờ trước đó ở một số nơi trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh là hồ Thượng Sông Trí 599 mm, hồ Kẻ Gỗ 506 mm; một số khu vực vượt 300 mm như Bắc Sơn (374 mm), Thạch Xuân (350,8 mm), Kỳ Giang (305,4 mm)… Sau đó, mưa tiếp tục kéo dài và đến 13 giờ hôm qua, lượng mưa tích lũy tiếp tục tăng, chẳng hạn tại hồ Thượng Sông Trí là 601,4 mm… Mưa lớn bất thường cũng xuất hiện ở nhiều khu vực khác thuộc bắc Trung bộ như Môn Sơn (Nghệ An) 136,2 mm, Khâm Đức (Quảng Bình) 166,2 mm, Trọng Hóa (Quảng Bình) 144,6 mm...
Nguyên nhân gây mưa lớn được cho là do tác động của không khí lạnh ở phía bắc tràn về tương tác với địa hình của khu vực đèo Ngang, phần giữa Hà Tĩnh và Quảng Bình.
Đáng chú ý, tại Hà Tĩnh và ở khu vực bắc Trung bộ giai đoạn này đang là mùa khô và cao điểm nắng nóng thường kéo dài từ tháng 5 - 8. Do vậy, việc xuất hiện đợt mưa lớn như hiện nay là bất thường với lượng mưa chưa từng xuất hiện trước đó. Lượng mưa trong 24 giờ một số nơi lên tới 500 - 600 mm, tương đương khoảng 20% so với tổng lượng mưa cả năm tại Hà Tĩnh (từ 2.500 - 2.600 mm). Theo số liệu quan trắc, lượng mưa kỷ lục từng xuất hiện tại Hà Tĩnh là 872 mm vào ngày 19.10.2020; tuy nhiên, lúc đó là giai đoạn cao điểm mùa mưa bão ở các tỉnh miền Trung.
Mưa lớn, không khí lạnh kéo dài đến khi nào?
Bên cạnh mưa lớn bất thường, đợt không khí lạnh có cường độ khá mạnh hiện nay cũng hiếm gặp vào cuối tháng 5. Các chuyên gia khí tượng cho biết những đợt không khí lạnh cuối mùa thường có cường độ yếu, chủ yếu gây mưa giông chứ ít khi làm nền nhiệt độ giảm sâu, gây cảm giác lạnh. Đợt không khí lạnh cuối tháng 5 hiện nay được coi là hiện tượng thời tiết dị thường, khá hiếm gặp. Không khí lạnh trong những ngày tới sẽ gây ra thời tiết xấu, biển động, sóng lớn trên nhiều vùng biển.
Tính đến chiều 25.5, không khí lạnh đã ảnh hưởng nhiều nơi thuộc trung Trung bộ. Đêm qua, không khí lạnh tiếp tục tăng cường khiến khu vực Bắc bộ và bắc Trung bộ trời mát, vùng núi phía bắc đêm và sáng sớm trời lạnh. Nhiệt độ thấp nhất phổ biến 19 - 22
độ C. Khu vực từ nam Nghệ An đến Quảng Bình có mưa vừa, mưa lớn, có nơi mưa rất lớn và giông. Cảnh báo mưa cục bộ trên 80 mm chỉ trong 3 giờ. Tuy nhiên, không khí lạnh có xu hướng lệch đông nên chỉ còn ảnh hưởng đến đất liền nước ta trong 1 - 2 ngày tới.
Do mưa lớn kéo dài, trên mô hình độ ẩm đất cho thấy một số khu vực ở 4 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình đã gần bão hòa (trên 85%) hoặc đạt trạng thái bão hòa. Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia khuyến cáo cơ quan chức năng ở 4 địa phương nói trên cần lưu ý, chủ động rà soát các điểm nghẽn dòng, các vị trí xung yếu trên địa bàn, chủ động có biện pháp phòng tránh, ứng phó lũ quét, sạt lở đất. Dự báo, mưa giảm dần từ hôm nay 26.5.
Tại khu vực Nam bộ, gió tây nam có khả năng hoạt động trở lại từ khoảng ngày 28.5 kéo dài đến những ngày đầu tháng 6; khả năng gây mưa vừa, mưa lớn ở nhiều nơi. Trong mưa giông cần đề phòng có sét, lốc xoáy, mưa đá và gió giật mạnh, cũng như mưa lớn gây ngập úng.
Rãnh thấp gió mùa hoạt động sớm gây mưa lớn
Tính từ cuối tháng 4 đến nay, các tỉnh thành Bắc bộ và bắc Trung bộ liên tiếp đón những đợt mưa lớn trên diện rộng. Giải thích về hiện tượng này, Th.S Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia dự báo khí tượng thủy văn, nói: "Vào giai đoạn này, về cơ bản thời tiết ở các tỉnh miền Bắc và Trung có sự tranh chấp mạnh giữa các khối không khí lạnh ở phía bắc tràn về và áp thấp nóng Ấn Miến ở phía tây lấn sang. Khối không khí nào chiếm ưu thế thì thời tiết sẽ bị chi phối theo kiểu thời tiết mưa lạnh hoặc nắng nóng. Thông thường, miền Trung hiện nay đang nắng nóng nhưng lại có đợt lạnh cuối mùa gây nên các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa to, giông sét và có thể xuất hiện cả mưa đá".
Ngoài ra, một yếu tố khác đáng chú ý là rãnh gió mùa nối từ áp thấp Ấn Miến mở rộng về phía nam cao nguyên Tây Tạng, đi dọc sông Dương Tử (Trung Quốc) năm nay hoạt động sớm. Thường thì rãnh gió mùa này bắt đầu vào cuối tháng 6 và hoạt động trong tháng 7. Các năm trước, rãnh gió mùa này thường gây mưa lớn, ngập lụt ở nhiều tỉnh, thành của Trung Quốc dọc sông Dương Tử. Năm nay, hoạt động sớm hơn và mới tháng 5 đã xuất hiện. Không chỉ vậy, trục của rãnh gió mùa này lại không nằm dọc khu vực sông Dương Tử như những năm trước mà dịch về phía nam, gần với các tỉnh biên giới phía bắc của VN hơn. Đây cũng là một yếu tố quan trọng khiến các tỉnh, thành phía bắc nước ta có mưa lớn xuất hiện thường xuyên và liên tục trong khoảng 1 tháng qua. Cần đề phòng mưa lớn gây lũ sớm, đặc biệt là lũ quét, lũ ống.
