Trách nhiệm nghệ sĩ ở đâu ?
Khi "nhạc rác" trở thành "điểm nóng", nhiều người đặt vấn đề về trách nhiệm của người làm nghệ thuật trong quá trình sáng tác. Là người làm trong lĩnh vực văn hóa, không thể cứ ra sản phẩm bất kể đó là nội dung gì rồi "vỗ ngực xưng tên". Nghệ sĩ tài năng không đồng nghĩa với việc họ có quyền đứng ngoài trách nhiệm với cộng đồng. Ngược lại, càng nổi tiếng, càng được công chúng yêu mến, càng phải có những đóng góp tích cực trong công cuộc phát triển văn hóa nước nhà. Thành công của Phương Mỹ Chi, Đức Phúc trong năm 2025 được xem là ví dụ điển hình.
Tự do sáng tạo là điều tất yếu của bất kỳ công việc nào, đặc biệt là đối với giới nghệ thuật. Nhưng trách nhiệm xã hội là điều mà nếu nghệ sĩ chú trọng, họ được lợi rất nhiều. Nó cho thấy phẩm chất đạo đức, thể hiện qua những hành động vì cái đẹp, cái tốt, hướng đến chân - thiện - mỹ. Nghệ sĩ cần ý thức được trách nhiệm của họ, ý thức được cái đẹp của nghệ thuật làm cho con người ta sống hạnh phúc hơn, xã hội gắn kết, yêu thương nhau hơn. Đó chính là sức mạnh gần như độc quyền của nghệ sĩ.
Nhạc sĩ Sỹ Luân cho rằng nghệ sĩ cần ý thức được ranh giới giữa tự do sáng tạo và trách nhiệm cộng đồng
Theo nhạc sĩ Sỹ Luân, mỗi nghệ sĩ có một tư duy làm nghề khác nhau, song ranh giới giữa tự do sáng tạo và trách nhiệm với cộng đồng cần phải có. Đó là thông điệp mà người làm văn hóa gửi gắm trong các sản phẩm của mình. "Có những câu nói ẩn dụ để thách thức khán giả, đây là điều cần kiểm điểm. Không thể cứ mang cái tôi ngông cuồng để đối đáp với khán giả, đây là điều không được. Những bài hát mang nội dung tiêu cực sẽ làm cho môi trường văn hóa âm nhạc đi xuống, và các bạn trẻ khi tiếp nhận sẽ nhìn nhận cuộc đời qua lăng kính hận thù, ghét bỏ", anh chia sẻ.
Nhạc sĩ Trầm Tích, Văn phòng Hội Nhạc sĩ VN khu vực phía nam, cũng nhận định: "Ca từ trong âm nhạc thực chất mang nội dung văn học. Mà văn học liên quan đến giáo dục, văn học ảnh hưởng đến chân - thiện - mỹ của con người. Vì vậy, ca từ thô tục, lệch chuẩn văn hóa sẽ ảnh hưởng đến nết tính tốt, xấu của con người".
Cần vào cuộc toàn diện
Trước đó, cơ quan chức năng từng có biện pháp xử lý đối với một số sản phẩm có ca từ, nội dung lệch chuẩn như Censored, There's No One At All… Tuy nhiên, dường như việc xử lý này chưa đủ sức răn đe khi những sản phẩm tương tự vẫn tràn lan, trở thành nỗi lo cho nhiều phụ huynh. Điều này cũng cho thấy rằng việc dẹp loạn "nhạc rác" không đơn giản là ngày một, ngày hai mà cần quá trình và sự phối hợp giữa cơ quan chức năng, người sáng tạo lẫn người tiếp nhận.
Tiến sĩ Phạm Thị Thúy nhấn mạnh việc dẹp loạn “nhạc rác” cần có sự phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nhà trường cho đến truyền thông và cơ quan chức năng
ẢNH: NVCC
Bàn về những giải pháp giúp dẹp loạn "nhạc rác", tiến sĩ xã hội học, chuyên viên tâm lý Phạm Thị Thúy (giảng viên Học viện Chính trị khu vực II) hoàn toàn ủng hộ động thái quyết liệt của cơ quan chức năng. Bà cho rằng những sản phẩm đã bị xác định là "lệch chuẩn" cần cấm triệt để, đồng thời phạt nặng đối với nghệ sĩ có hành động sáng tác, biểu diễn, phát tán các sản phẩm này, không cổ vũ hay mời các nghệ sĩ này đến các sự kiện, chương trình lớn nhỏ hay xuất hiện trên phương tiện truyền thông bởi "nếu không, các bạn trẻ sẽ có suy nghĩ rằng cái sai vẫn được nổi tiếng, được ca ngợi thì không ổn". Bà Thúy nhấn mạnh thêm: "Khi cấp giấy phép tổ chức sự kiện, cơ quan chức năng phải xem kỹ danh sách khách mời biểu diễn, xem kỹ tiết mục biểu diễn và "tuýt còi" kịp thời. Đây không phải cấm đoán sáng tạo mà tạo nên một trật tự cho nghệ thuật, bảo vệ văn hóa và bảo vệ sự phát triển của người trẻ".
Tuy nhiên, theo tiến sĩ Phạm Thị Thúy, giải pháp của cơ quan chức năng chỉ mang tính chất xử lý bề nổi của vấn đề. Thay vào đó, để triệt tận gốc "nhạc rác", quan trọng vẫn nằm ở sự giáo dục. Gia đình được xem là bộ lọc đầu tiên, do đó phụ huynh cần có sự quản lý chặt chẽ, không đơn thuần là cấm đoán mà cần phân tích đúng sai, lắng nghe nhu cầu, sở thích, đồng thời khuyến khích con nghe những sản phẩm âm nhạc lành mạnh, thần tượng những nghệ sĩ tử tế.
Bà Thúy cũng nhấn mạnh nhà trường cần đầu tư nhiều hơn vào các hoạt động giáo dục liên quan tới giá trị chân - thiện - mỹ để trẻ có năng lực chọn lựa sản phẩm nào hay, đúng đắn, có năng lực phản biện lại sản phẩm xấu, tránh xa những điều độc hại.
Theo tiến sĩ Phạm Thị Thúy, truyền thông cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc dẹp loạn nhạc rác. Do đó, cần có động thái mạnh mẽ, lên án những sản phẩm có ca từ, nội dung độc hại, đồng thời lan tỏa những sản phẩm tích cực đối với người nghe. "Tôi mong rằng nhà nước quan tâm đến việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho nghệ sĩ. Bất kỳ nghề nào cũng có đạo đức nghề nghiệp, nghệ sĩ tham gia nghệ thuật càng phải có đạo đức nghề nghiệp, càng phải được thường xuyên tập huấn để họ ý thức được trách nhiệm xã hội, ý thức được sức ảnh hưởng của mình đến cộng đồng từ đó cẩn trọng hơn trong lời ăn tiếng nói, phát ngôn trước công chúng, cẩn trọng hơn khi sáng tạo nghệ thuật vì đôi khi có nghệ sĩ thiếu hiểu biết, không hiểu rõ giới hạn đạo đức, lầm tưởng đây là sự tự do cá nhân, tự do sáng tạo, không quan tâm đến cộng đồng", bà Thúy nhấn mạnh.
Thời gian qua, nhiều phụ huynh, người xem cũng bày tỏ sự lo ngại trước sự tràn lan của "nhạc rác" trên thị trường. Cũng có nhiều ý kiến được đề xuất, chẳng hạn như quy định về đăng tải bài hát trên mạng xã hội cũng cần phải cấp phép hay xóa vĩnh viễn những tài khoản đăng tải bài hát có ca từ dung tục, nội dung độc hại, đồng thời cấm sóng trên các phương tiện truyền thông, truyền hình. Nhiều người cũng đặt vấn đề về trách nhiệm của các nền tảng trong việc kiểm duyệt, quản lý các sản phẩm này. Họ đề xuất việc mở hộp thư tiếp nhận phản ánh, nếu có dấu hiệu vi phạm cần vào cuộc xem xét và có động thái quyết liệt để kịp thời ngăn chặn "nhạc rác" trên thị trường.
