Phiên livestream của TikToker Phạm Thoại tối 25.2, nhằm sao kê, làm rõ hơn 16,7 tỉ đồng trong tài khoản thiện nguyện của anh, kêu gọi hỗ trợ tiền cho bé Bắp điều trị ung thư máu kéo dài gần 4 tiếng, có lúc đạt số lượng người xem lên tới 1 triệu.
TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp livestream trong tối 25.2 vừa qua
ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH
Trong phiên live này, TikToker Phạm Thoại cũng gọi điện cho chị Lê Thị Thu Hòa (mẹ bé Bắp) để chất vấn chị về thông tin lan truyền chị Hòa dùng nguồn tiền từ thiện của bé Bắp mua đất, mua vàng, xe, làm răng sứ, trả chi phí cho con trai lớn học trường quốc tế…
Thời gian chất vấn, đối thoại này đã làm bùng nổ comment ngay trong phiên live, đồng thời có những thông tin được cho là vi phạm cộng đồng nên bị che mờ.
Phiên live kết thúc, nhưng những nghi vấn vẫn chưa được làm rõ, như: việc TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp sử dụng tiền kêu gọi có đúng mục đích hay không; hay việc đưa sao kê trên phiên live vẫn được cho là chóng vánh, không rõ ràng, giấy tờ sao kê chưa được kiểm chứng...
Pháp luật cho phép cá nhân kêu gọi đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, nhưng phải đảm bảo công khai, đúng mục đích, đối tượng. Đồng thời, cá nhân nhận đóng góp phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông.
Vậy, việc TikToker Phạm Thoại mở livestream để đưa sao kê, chất vấn đã đủ trách nhiệm, nghĩa vụ với các nhà hảo tâm đóng góp cho bé Bắp.
Vụ TikToker Phạm Thoại: Có thể tố giác để công an xác minh số tiền từ thiện
"Trách nhiệm đạo đức còn lớn hơn trách nhiệm pháp lý"
Tiến sĩ Huỳnh Văn Thông (Trưởng bộ môn Truyền thông, khoa Báo chí và Truyền thông, Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM) cho biết, tất cả những phương tiện dùng trao đổi thông tin được gọi là phương tiện truyền thông nói chung.
Hiện nay, có 2 hình thức phương tiện truyền thông, gồm phương tiện truyền thông đại chúng (báo, đài, phát thanh, nhà xuất bản…), và phương tiện truyền thông mạng xã hội (social media). Vì vậy, Phạm Thoại live trên trang mạng xã hội cá nhân để sao kê nguồn tiền về mặt pháp lý, hình thức là không sai.
Tuy nhiên, tiến sĩ Huỳnh Văn Thông chia sẻ, sự việc trên cần nhìn nhận ở 2 góc độ: pháp lý và mặt đạo đức.
Ở góc độ pháp lý, TikToker Phạm Thoại live, đưa ra sao kê hoặc sau này mẹ bé Bắp sao kê tài khoản việc sử dụng tiền như thế nào cũng là phương thức công khai.
Nhưng ở góc độ đạo đức, theo tiến sĩ Thông: “Nếu thật sự muốn người dân hoặc nhà hảo tâm tin tưởng vào việc sử dụng dòng tiền thì khi sao kê và công bố thông tin đó, cần thực hiện trên tinh thần minh bạch và xuyên suốt, tức đưa rõ bản sao kê có chứng thực, hoặc chữ ký của ngân hàng hoặc cơ quan có thẩm quyền để nhà hảo tâm có thời gian kiểm chứng. Còn hình thức livestream như “nước chảy, gió bay”, không ai kiểm chứng được, và không có dữ liệu để kiểm chứng”.
Tiến sĩ Huỳnh Văn Thông cho rằng, ở góc độ đạo đức, người nhận tiền của nhà hảo tâm chưa thực hiện đúng nghĩa vụ của mình.
“Bản chất tiền từ thiện là đồng tiền đạo đức, đồng tiền của lòng trắc ẩn, tình thương, sẻ chia, giúp đỡ nên khi nhận, người nhận cũng phải phải thực hiện đúng với tinh thần đã nhận. Cho nên, nghĩa vụ về mặt đạo đức còn lớn hơn nghĩa vụ về mặt pháp lý”, tiến sĩ Thông nhấn mạnh.
Nếu trục lợi tiền từ thiện, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Luật sư Nguyễn Hoàng Anh (Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết, việc sao kê tài khoản trong phiên live của TikToker Phạm Thoại tối 25.2 nếu chưa thỏa mãn nhà hảo tâm, thì những người này có quyền yêu cầu Phạm Thoại, mẹ bé Bắp phải thực hiện lại việc công khai nguồn tiền nhận và dòng tiền đi ra từ tài khoản thiện nguyện dành cho bé Bắp.
Luật đã quy định cá nhân nhận tiền từ thiện phải tổng hợp, sao kê, đăng công khai đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn tiền đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông.
Vì vậy, TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp phải thực hiện đúng tinh thần và trách nhiệm. Từ đó làm cơ sở cho nhà hảo tâm kiểm chứng hoặc tố cáo nếu có dấu hiệu chi sai mục đích.
Từ đó, nếu có hành vi vi phạm, thì tùy theo tính chất, mức độ mà có thể tiến hành xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự người vi phạm về tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" (Điều 174 bộ luật Hình sự 2015), tội "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" (Điều 175) - nếu thỏa mãn các yếu tố về cấu thành tội phạm của những tội danh này.
