Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học, TAND tối cao đang chủ trì soạn thảo thông tư liên tịch quy định về chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân và xem xét bản án tử hình trước khi thi hành.
Tại kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội khóa XV thông qua dự án bộ luật Hình sự sửa đổi, trong đó bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, đồng thời bổ sung thêm trường hợp được miễn thi hành án tử hình…
Thông tư mà Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học đang xây dựng nhằm hướng dẫn chi tiết về quy trình, thủ tục áp dụng cho các trường hợp đủ điều kiện được miễn thi hành án tử hình nêu trên.
Theo quy định tại bộ luật Hình sự sửa đổi, từ 1.7 sẽ có một số trường hợp được chuyển từ án tử hình xuống tù chung thân (ảnh minh họa)
ẢNH: PHÚC BÌNH
Những ai được "thoát" án tử hình?
Theo dự thảo thông tư, có 4 nhóm đối tượng được chuyển từ hình phạt tử hình xuống án tù chung thân.
Một là, người đã bị kết án tử hình thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 điều 40 bộ luật Hình sự, gồm: phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người đủ 75 tuổi trở lên, người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối.
Hai là, người phạm tội đã bị kết án tử hình trước ngày 1.7.2025 về một trong 8 tội danh: tham ô tài sản (điều 353), nhận hối lộ (điều 354), vận chuyển trái phép chất ma túy (điều 250), sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh (điều 194), hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (điều 109), gián điệp (điều 110), phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Việt Nam (điều 114) và phá hoại hòa bình gây chiến tranh xâm lược (điều 421).
Ba là, người phạm tội đã bị kết án tử hình trước ngày 1.7.2025 về tội sản xuất trái phép chất ma túy (điều 248) và tội mua bán trái phép chất ma túy (điều 521), thuộc trường hợp điều chỉnh mức định lượng ma túy (để xác định làm khung hình phạt) cao hơn so với quy định cũ.
Bốn là, người bị kết án tử hình được Chủ tịch nước quyết định ân giảm.
Thủ tục chuyển từ tử hình xuống chung thân
Dự thảo thông tư nêu rõ, TAND cấp tỉnh đã ra bản án sơ thẩm quyết định hình phạt tử hình, án đã có hiệu lực pháp luật nhưng chưa thi hành, thì có trách nhiệm rà soát tất cả, lập danh sách người bị kết án rồi thông báo cho cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Công an hoặc Bộ Quốc phòng để cho ý kiến.
Sau khi nhận được ý kiến từ các cơ quan quản lý thi hành án hình sự, TAND tỉnh lập hồ sơ đề nghị chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân, gửi về Vụ Giám đốc kiểm tra I TAND tối cao.
Căn cứ hồ sơ và các tài liệu kèm theo, Chánh án TAND tối cao ra một trong 2 quyết định sau:
- Nếu đối tượng không thuộc diện được chuyển từ hình phạt tử hình thành tù chung thân thì ra quyết định không chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân, trong đó nêu rõ lý do.
- Nếu đối tượng thuộc diện được chuyển từ hình phạt tử hình thành tù chung thân thì ra quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.
Các quyết định nêu trên phải được gửi cho Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện KSND tối cao, TAND đã xét xử sơ thẩm vụ án hình sự và viện KSND cùng cấp.
Trong thời hạn 7 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân của Chánh án TAND tối cao, chánh án TAND đã xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ra quyết định thi hành án hình phạt tù chung thân đối với người được chuyển từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù chung thân.
Xử lý sao với trường hợp người bị kết án không bị ung thư giai đoạn cuối?
Liên quan đến việc chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân đối với người bị kết án tử hình mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học cho biết hiện đang có 2 luồng quan điểm.
Quan điểm thứ nhất cho rằng, cần quy định cụ thể trường hợp người bị kết án tử hình mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối đã được Chánh án TAND tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân nhưng sau đó phát hiện họ không bị bệnh ung thư giai đoạn cuối.
Với tình huống này, Chánh án TAND tối cao cần hủy quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân, nhằm bảo đảm công bằng, thống nhất trong thực tiễn áp dụng.
Quan điểm thứ hai thì cho rằng không cần quy định cụ thể nội dung trên trong dự thảo thông tư liên tịch.
