Nghị định 296/2025 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành từ 1.1.2026, thay thế Nghị định 166/2013 cách đây đã 12 năm.
Dư luận đang rất quan tâm đến một nội dung được quy định tại nghị định mới, liên quan đến nguồn tiền khấu trừ và tài sản kê biên đối với tổ chức, hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác, cộng đồng dân cư bị áp dụng biện pháp cưỡng chế.
Theo đó, việc khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế sẽ thực hiện từ tiền, tài sản chung của hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác; trường hợp tài sản chung không đủ để thi hành quyết định cưỡng chế thì khấu trừ tiền, kê biên tài sản của các thành viên trong hộ kinh doanh, hộ gia đình, tổ hợp tác.
Nghị định 296/2025 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành từ 1.1.2026
ẢNH: T.N
Hiện trên nhiều diễn đàn mạng xã hội đang hiểu rằng, nếu hộ kinh doanh không đủ tài sản để khấu trừ thì sẽ "truy" đến người nhà, như vậy là không hợp lý, bởi dù là người nhà nhưng không tham gia hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh thì không thể yêu cầu liên đới trách nhiệm tài sản…
Tuy nhiên, quan điểm trên là chưa chính xác, chưa đúng với tinh thần và quy định tại Nghị định 296/2025.
Người nhà không đăng ký hộ kinh doanh thì không ảnh hưởng
Theo luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Trưởng văn phòng luật sư Kết nối, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, cần phân định sự khác biệt giữa 2 chủ thể được Nghị định 296/2025 quy định, gồm "hộ kinh doanh" và "hộ gia đình".
Với "hộ kinh doanh", Nghị định 168/2025 quy định hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ.
Trường hợp hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập thì các thành viên ủy quyền bằng văn bản cho một thành viên làm người đại diện hộ kinh doanh trong quá trình hoạt động kinh doanh.
Như vậy, hộ kinh doanh hoạt động theo chế độ trách nhiệm vô hạn, tức là bằng toàn bộ tài sản của cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập hộ kinh doanh.
Điều này cũng đồng nghĩa, nếu tài sản chung của hộ kinh doanh không đủ để phục vụ cho việc khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế thì phải dùng đến tài sản riêng của thành viên hộ kinh doanh.
"Cần lưu ý, nghĩa vụ tài sản chỉ đặt ra với thành viên hộ kinh doanh - những người tham gia đăng ký thành lập hộ kinh doanh. Người khác dù là thành viên hộ gia đình, nhưng nếu không tham gia đăng ký thành lập thì không ảnh hưởng gì. Do đó, việc nói rằng lấy tài sản của người nhà để "bù" vào hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh là chưa đúng", luật sư Hùng nói.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Trưởng văn phòng luật sư Kết nối, Đoàn luật sư TP.Hà Nội
ẢNH: NVCC
Tránh nhầm lẫn khi áp dụng
Với "hộ gia đình", có thể hiểu đây là chủ thể gồm các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác.
Điều 103 bộ luật Dân sự quy định rằng, nghĩa vụ dân sự phát sinh từ việc tham gia quan hệ dân sự của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân được bảo đảm thực hiện bằng tài sản chung của các thành viên.
Trường hợp các thành viên không có hoặc không đủ tài sản chung để thực hiện nghĩa vụ chung thì người có quyền có thể yêu cầu các thành viên thực hiện nghĩa vụ theo quy định về nghĩa vụ liên đới.
Vẫn theo quy định hiện hành, hộ gia đình có thể bị xử phạt vi phạm hành chính trong một số lĩnh vực, điển hình là đất đai.
Như vậy, trong trường hợp hộ gia đình vi phạm hành chính mà tài sản chung không đủ để phục vụ cho việc khấu trừ tiền, kê biên tài sản, trả chi phí cho hoạt động cưỡng chế thì phải dùng đến tài sản riêng của thành viên hộ gia đình.
Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng nhấn mạnh, Nghị định 296/2025 quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính nói chung, tức là gồm cả vi phạm của hộ kinh doanh và hộ gia đình.
"Nguyên tắc khấu trừ vào tài sản riêng khi tài sản chung không đủ là phù hợp. Song, cần phân biệt khi áp dụng, không nên nhầm lẫn nữa hộ kinh doanh và hộ gia đình", ông nói.
