Sự trở lại kỳ diệu này không phải phép màu mà là thành quả từ hành trình giữ rừng bền bỉ, lặng thầm của những người được ví như "người du hành giữa đại ngàn".
NHỮNG VỊ KHÁCH TỪ SÁCH ĐỎ
Cuối tháng 3, trời vừa sập tối, ông Đào Xuân Thủy, Giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray, trở về sau chuyến tuần tra địa bàn. Bất ngờ, ông bắt gặp cảnh tượng chưa từng xuất hiện suốt vài chục năm qua: một con nai nhẩn nha gặm cỏ trước ánh đèn pha. Ông liền dừng xe để quan sát và chụp hình. Bị làm phiền bởi ánh đèn ô tô, chú nai rời đi ít phút sau đó.
Con nai cà toong ông Đào Xuân Thủy gặp trên đường tuần tra rừng
ẢNH: XUÂN THỦY
"Đây là nai cà toong, một loài động vật nguy cấp, quý hiếm thuộc nhóm 2B. Lâu lắm rồi chúng tôi không bắt gặp cảnh tượng như vậy. Nó cho thấy sự trở về của muông thú", ông Thủy khoe bức ảnh chụp chú nai với giọng kể đầy phấn khích.
Đó không phải lần duy nhất các loài quý hiếm "tái xuất" giữa đại ngàn Chư Mom Ray. Tháng 5.2024, hệ thống bẫy ảnh ghi lại một khoảnh khắc quý giá: một đàn 8 cá thể voọc bạc ung dung chuyền cành giữa tán rừng. Loài linh trưởng thuộc nhóm 1B này từng được cho là đã tuyệt chủng cục bộ ở khu vực kể từ sau năm 2018. Voọc bạc, với bộ lông xám ánh bạc đặc trưng, là một trong những biểu tượng quý hiếm của hệ sinh thái Đông Nam Á, hiện chỉ còn phân bố rải rác ở Tây nguyên, miền Trung, vùng Đông Bắc, Trường Sơn và vài khu vực ở Nam bộ.
Bò tót được bẫy ảnh ghi lại
ẢNH: XUÂN THỦY
Tháng 6 cùng năm, một cá thể gấu ngựa (gấu đen châu Á), có dải lông trắng hình yếm trước ngực, cũng lọt vào ống kính. Đây là loài nằm trong Sách đỏ Thế giới, rất dễ bị tổn thương do nạn săn bắt và tình trạng mất rừng. Rồi đến tháng 9.2024, cả đàn 4 con bò tót bình thản sải bước ngang camera. Những bước chân của chúng như lời khẳng định hùng hồn rằng Chư Mom Ray đã đủ bình yên để muông thú trở về.
Chưa hết, gà lôi hồng tía, gà tiền mặt đỏ, gà lôi lam mào đỏ…, những tiếng chim quý hiếm từng vắng bóng giờ lại vang lên trong những buổi sáng sương giăng khắp lối. Tất cả đều là minh chứng sống động cho một hệ sinh thái đang được phục hồi từng ngày. "Chỉ khi rừng đủ bình yên, muông thú mới trở về. Và chúng tôi vẫn đang từng bước làm điều đó", ông Thủy khẳng định.
Gà lôi hồng tía từng bị đe dọa nghiêm trọng bởi nạn săn bắn đã trở về Chư Mom Ray
ẢNH: XUÂN THỦY
NHỮNG NGƯỜI DU HÀNH GIỮA RỪNG SÂU
Sự trở về của muông thú không phải phép màu. Đó là thành quả của những bước chân không mỏi, những đêm trong rừng lặng gió và cả nghìn ngày vắt qua sườn núi. Kể từ năm 2020, lực lượng bảo vệ rừng ở Chư Mom Ray lặng lẽ đi qua từng cánh rừng, tháo gỡ gần 35.000 chiếc bẫy các loại và cứu hộ 268 cá thể động vật hoang dã.
Để giữ được sự bình yên ấy, mỗi cán bộ kiểm lâm phải đi bộ từ 300 đến hơn 500 km mỗi tháng, băng qua rừng rậm, dốc đá, suối sâu. Mỗi bước chân của họ giờ đây đều được ghi nhận bằng phần mềm SMART - ứng dụng định vị giúp giám sát toàn bộ hành trình tuần tra. "Nhân viên chỉ cần bật phần mềm khi bắt đầu vào rừng. Mọi dấu vết động vật, vi phạm lâm luật hay bẫy thú đều được chụp lại và đưa lên hệ thống. Cuối ngày, phần mềm được tắt, và hành trình ấy được lưu giữ như một cuốn nhật ký số giữa rừng sâu", ông Thủy chia sẻ.
Nhân viên bảo vệ rừng đặt bẫy ảnh để theo dấu các loài động vật
ẢNH: ĐỨC NHẬT
Theo ghi nhận từ phần mềm, trong tháng 4.2024, anh Nguyễn Bá Nam, nhân viên Trạm bảo vệ rừng Ya Lân, là người có tổng quãng đường tuần tra dài nhất với 598 km. Trung bình mỗi ngày anh cùng đồng đội băng rừng từ sáng sớm đến chiều muộn, mang theo gạo, mì gói, cá khô để ăn qua bữa.
"Chúng tôi tuần tra rừng, đặt bẫy ảnh để phát hiện vi phạm lâm luật, tháo gỡ bẫy thú, ngăn chặn người xâm nhập trái phép và xử lý các điểm có nguy cơ cháy. Nói một cách dễ hiểu, chúng tôi là những người du hành giữa đại ngàn. Công việc gian khổ nhưng cũng có niềm vui, đó là được làm bạn với cây rừng, tiếng chim và dấu chân thú rừng trên lối mòn ẩm ướt", anh Nam chia sẻ.
Từ năm 2020 đến nay lực lượng bảo vệ rừng tại Chư Mom Ray đã tháo gỡ 35.000 bẫy thú, cứu hộ 268 cá thể động vật
ẢNH: ĐỨC NHẬT
Trong 6 thành viên Trạm bảo vệ rừng Bar Gok, chị Hoàng Thị Hà là bóng hồng duy nhất, kiên cường và lặng lẽ giữa những cánh rừng rậm rạp nơi biên viễn. Mỗi ngày, chị băng rừng lội suối từ 15 - 20 km. Gia nhập Vườn quốc gia Chư Mom Ray từ năm 2018, ban đầu chị Hà làm việc tại Trung tâm Cứu hộ và bảo tồn sinh vật. Nhưng 3 năm trước, tình yêu thiên nhiên cùng khát khao được thực sự hòa mình vào rừng sâu khiến chị xếp lại công việc nơi văn phòng, tình nguyện trở thành nhân viên tuần tra.
Chị Hà vẫn nhớ như in ngày đầu nhận nhiệm vụ mới. Lúc đó, chị được giao phụ trách tuần tra, bảo vệ 2 tiểu khu có tổng diện tích hơn 1.000 ha. Để làm quen, chị đi cùng 2 đồng nghiệp dày dạn kinh nghiệm. Ban đầu, chị còn háo hức trước cảnh sắc hoang dã, những gốc cây rễ chằng chịt, lớp lá mục mềm như đệm dưới chân. Nhưng chỉ đi được nửa ngày, đôi chân bắt đầu rã rời, mỗi bước trở nên nặng trĩu, cố lắm mới bám kịp đồng đội.
"Tuần tra xong, cả đoàn ngồi lại ăn trưa rồi quay về trạm. Nhưng đường về mới là đoạn khủng khiếp. Hôm sau tôi đau nhức khắp người, tưởng chừng không thể đứng dậy nổi. Vậy mà đi mãi rồi cũng quen. Bây giờ, nếu một ngày không được đi là lại thấy cuồng chân", chị Hà cười, giọng pha chút tự hào.
Mỗi tháng, chị đi từ 200 - 300 km trong rừng. Có ngày, quãng đường chạm ngưỡng 40 km. Vất vả là vậy, nhưng chị chưa từng nghĩ đến chuyện bỏ việc. Đằng sau dáng vẻ rắn rỏi ấy là người mẹ của hai con nhỏ, con trai lớp 9 và con gái lớp 2. Công việc bận rộn khiến chị ít có thời gian chăm sóc con cái nhưng chưa khi nào các con buồn mẹ. Trái lại, mỗi lần được nghe chị kể chuyện rừng, 2 bạn nhỏ vô cùng háo hức, mong có ngày theo chân mẹ khám phá núi rừng.
Mỗi ngày tuần tra, chị Hà đi bộ khoảng 15 - 20 km xuyên rừng
ẢNH: ĐỨC NHẬT
"Mẹ ở rừng, bố làm tài xế cũng thường xuyên vắng nhà, nên anh lớn phải tự học cách nấu ăn, chăm em gái. Có lúc chồng tôi cũng hờn giận vì tôi ít dành thời gian cho gia đình. Nhưng công việc đã chọn rồi, biết làm sao được", chị Hà nói, mắt ánh lên niềm tin lặng lẽ.
GIỮ NGƯỜI GIỮ RỪNG
Không phải ai cũng đủ tình yêu và thể lực để gắn bó với rừng. Từ năm 2018 đến nay, đã có 32 người rời khỏi lực lượng bảo vệ rừng Chư Mom Ray, trong đó có 5 viên chức và 27 lao động hợp đồng. Áp lực công việc cao, địa hình hiểm trở, lực lượng mỏng trong khi lương vẫn còn thấp là những lý do khiến họ rời bước.
Băng rừng, lội suối, đối mặt với nhiều nguy hiểm nhưng mức lương của nhân viên bảo vệ rừng còn khá thấp
ẢNH: ĐỨC NHẬT
"Mỗi người đang phải gánh diện tích rừng gấp 3 lần định mức. Lương chuyên trách chỉ từ 3,5 - 5 triệu đồng/tháng. Nhiều anh em trụ lại là vì tình yêu với rừng chứ thu nhập không đủ nuôi gia đình", ông Đào Xuân Thủy chia sẻ.
Ban quản lý Vườn quốc gia Chư Mom Ray đã kiến nghị các cấp có thẩm quyền sớm bổ sung biên chế, ban hành chính sách đặc thù cho lực lượng bảo vệ rừng như: phụ cấp độc hại, phụ cấp thâm niên, chế độ ưu đãi nghề… để người giữ rừng có thể yên tâm trụ lại với đại ngàn.
Những bước chân lặng lẽ cống hiến cho rừng xanh đã níu muông thú từ Sách đỏ trở về
ẢNH: ĐỨC NHẬT
Những bước chân lặng lẽ du hành giữa rừng sâu đang dần được đáp lại bằng sự trở về của muông thú, cả những loài bước ra từ Sách đỏ. Tuy nhiên, để rừng mãi xanh, những người giữ rừng cần thêm nhiều hơn sự thấu hiểu, sẻ chia và đồng hành từ chính sách, cộng đồng. Và đâu đó, giữa đại ngàn Chư Mom Ray, có thể ngày mai sẽ lại có một dấu chân mới in trên đất ẩm, một tiếng chim vọng giữa tán rừng.
