Đó là thực trạng được nêu tại hội thảo "Mỹ phẩm: Từ công bố, sản xuất đến đảm bảo chất lượng" do Báo Tiền Phong phối hợp Cục Quản lý dược (Bộ Y tế), Viện Kiểm nghiệm thuốc TP.HCM và Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng tổ chức ngày 25.8.
Mỹ phẩm giả, kém chất lượng và "công nghệ xô chậu"
Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng, Phó cục trưởng Cục Quản lý dược (Bộ Y tế), cho biết thị trường mỹ phẩm Việt Nam đạt quy mô 2,3 - 2,5 tỉ USD (tính đến 2024), tăng trưởng trung bình 10 - 15%/năm. Tuy nhiên, phần lớn phụ thuộc vào nhập khẩu, trong khi sản phẩm nội địa còn hạn chế về công nghệ và thương hiệu.
Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng, Phó cục trưởng Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) phát biểu tại chương trình
ẢNH: HOÀI NHIÊN
Nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chưa tuân thủ nguyên tắc thực hành tốt sản xuất mỹ phẩm (CGMP), thậm chí chưa đáp ứng các quy định về công bố, quảng cáo, ghi nhãn. Một số sản phẩm kém chất lượng từng bị phát hiện như: dầu gội chứa chất diệt côn trùng, kem chống nắng sai chỉ số, mỹ phẩm quảng cáo như thuốc chữa bệnh…
Theo ông Hùng, nhiều cơ sở được cấp giấy phép sản xuất mỹ phẩm nhưng không duy trì tiêu chuẩn CGMP. Giấy phép sản xuất hiện không có thời hạn, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp không còn tuân thủ điều kiện bắt buộc sau khi được cấp phép. Một số đơn vị mượn nhà xưởng hoặc thiết bị để hợp thức hóa hồ sơ, sau đó sản xuất bằng "xô chậu, xoong nồi".
Còn ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), cho biết chỉ trong một ngày cuối tháng 5.2025, có gần 300 sản phẩm bị rút số công bố, chiếm 60% tổng số của cả năm 2024. Đây là dấu hiệu bất thường, cho thấy nhiều doanh nghiệp đang "lách luật, né kiểm tra".
Công an Tây Ninh triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán mỹ phẩm giả quy mô lớn, thu giữ hơn 11 tấn hàng hóa, cùng máy móc, tem nhãn giả vào tháng 6.2025
ẢNH: CÔNG AN TÂY NINH
Theo ông Phong, hậu kiểm là tuyến phòng vệ cuối cùng, giúp bảo vệ người tiêu dùng. Nếu tiền kiểm chỉ dựa vào hồ sơ thì hậu kiểm phản ánh thực tế chất lượng. Tuy nhiên, công tác hậu kiểm tại Việt Nam còn nhiều lỗ hổng: doanh nghiệp rút số công bố bất thường, nguồn lực mỏng, mỹ phẩm tràn lan trên nền tảng số, chế tài còn nhẹ.
"Ma trận" mỹ phẩm giả trên sàn thương mại điện tử
Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương), cho biết buôn bán mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử tồn tại nhiều rủi ro: hàng giả, nhái thương hiệu, không rõ nguồn gốc, quảng cáo sai công dụng, lợi dụng livestream để bán hàng kém chất lượng.
Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương) phát biểu tại chương trình
ẢNH: BTC
Hiện việc kiểm tra nguồn gốc mỹ phẩm chủ yếu do người bán tự chịu trách nhiệm. Các nền tảng chỉ yêu cầu phiếu công bố sản phẩm, không có công cụ đối chiếu dữ liệu với cơ quan quản lý nên hàng giả dễ lọt qua.
Nghị định 93/2016 quy định về điều kiện sản xuất mỹ phẩm chỉ quản lý khâu sản xuất, chưa bao phủ hoạt động kinh doanh mỹ phẩm online. Người bán có thể chỉnh sửa phiếu công bố để hợp thức hóa hàng giả, trong khi chế tài xử phạt theo Nghị định 98/2020 (quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng) chưa đủ sức răn đe các hình thức mới như livestream, tiếp thị liên kết, bán hàng xuyên biên giới.
Ngoài ra, cơ sở dữ liệu quản lý mỹ phẩm còn phân tán, thiếu liên kết giữa các cơ quan như quản lý thị trường, hải quan, thuế. Người bán online thường không có pháp nhân tại Việt Nam, gây khó khăn cho kiểm soát.
"Siết" quản lý mỹ phẩm ra sao?
Về kiểm soát mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử, bà Lê Thị Hà, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương, cho biết cần làm rõ trách nhiệm người bán trong việc công khai phiếu công bố, thông tin nhập khẩu, phân phối. Đồng thời, chủ sàn phải áp dụng giải pháp kỹ thuật, cơ chế cảnh báo với sản phẩm vi phạm.
Song song đó, cần tăng cường ứng dụng công nghệ, xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ để kiểm chứng thông tin sản phẩm, gắn truy xuất nguồn gốc với dữ liệu cơ quan quản lý và công khai trên Cổng thông tin một cửa quốc gia.
Đặc biệt, luật Thương mại điện tử cần sửa đổi theo hướng quy định cụ thể về xác thực danh tính người bán, trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động thương mại, cùng chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi quảng bá, livestream bán mỹ phẩm giả, sai sự thật. Cơ chế quản lý cũng nên phân cấp cho địa phương, gắn với nâng cao năng lực hậu kiểm và chia sẻ dữ liệu dùng chung.
Liên quan đến livestream bán hàng, bà Hà cho rằng dự thảo luật Thương mại điện tử (sửa đổi) đã có những quy định cụ thể hơn. Theo đó, cần phân biệt rõ livestream quảng cáo, livestream review và livestream bán hàng, bởi mức độ trách nhiệm pháp lý của các chủ thể là khác nhau. Người có tầm ảnh hưởng (KOL) buộc phải được cung cấp thông tin sản phẩm đầy đủ và chỉ được phép truyền tải trong phạm vi nội dung được xác thực. Nếu vượt quá, sẽ có chế tài xử lý riêng.
Trong lĩnh vực y tế, tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng cho biết, sắp tới, công tác quản lý sẽ tập trung vào 4 giải pháp:
Thứ nhất, tăng hiệu quả hậu kiểm. Theo đó, kiểm tra định kỳ mỹ phẩm lưu hành, nâng chế tài với vi phạm trong công bố, sản xuất, quảng cáo.
Thứ hai, hỗ trợ sản phẩm nội địa. Cụ thể là phát triển thương hiệu mỹ phẩm Việt gắn với dược liệu tự nhiên, ưu đãi về vốn, xúc tiến thương mại.
Thứ ba, nâng cao nhận thức, đó là tổ chức truyền thông về mỹ phẩm an toàn, hướng dẫn tra cứu sản phẩm đã công bố trên website Cục Quản lý dược.
Thứ tư, tăng phối hợp liên ngành và quốc tế, theo đó kết nối cơ quan y tế, công thương, hải quan, công an… để kiểm soát mỹ phẩm.
Theo ông Hùng, Bộ Y tế đang xây dựng nghị định quản lý mỹ phẩm theo chuẩn ASEAN và tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Nghị định sẽ cải cách thủ tục hành chính, đồng thời đảm bảo cơ chế kiểm soát hiệu quả, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 9.2025.
Hàng loạt bệnh nhân nhập viện sau sử dụng mỹ phẩm
Tại hội thảo, bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Vũ Hoàng, Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TP.HCM, cho biết năm 2024 bệnh viện tiếp nhận hơn 80.000 lượt bệnh nhân, phần lớn bị viêm da tiếp xúc dị ứng do dùng mỹ phẩm kém chất lượng.
Theo bác sĩ Hoàng, điều trị các ca "tai biến mỹ phẩm" gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân do bệnh nhân thường dùng nhiều sản phẩm, khó xác định thành phần; thiếu mẫu để xét nghiệm; chi phí điều trị cao; thời gian kéo dài vì biến chứng mạn tính như sẹo, rối loạn sắc tố…
Ông khuyến nghị, khi da xuất hiện bất thường như đỏ, đau, phồng rộp, rỉ dịch hoặc thay đổi sắc tố nhanh chóng, người dùng phải ngưng sản phẩm ngay và đến khám tại chuyên khoa da liễu. Đồng thời cần giữ lại sản phẩm, vỏ hộp, tem, hóa đơn để cung cấp cho bác sĩ phục vụ chẩn đoán.
