"Được như thế là hạnh phúc rồi"
Chiều 11.11, PV Báo Thanh Niên đến thăm Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa (xã Hoằng Hóa, Thanh Hóa). Trong không gian tĩnh lặng và trang nghiêm - nơi hàng trăm liệt sĩ đã được an nghỉ ở đất mẹ, phía bắc nghĩa trang vẫn còn hàng mộ cùng tấm bia lớn ghi danh 8 liệt sĩ thanh niên xung phong hy sinh tại Hang Tám Cô (đường 20 Quyết Thắng, Quảng Trị) hơn nửa thế kỷ trước. Có lẽ, giờ đây những ngôi mộ này đã trở thành "mộ gió", bởi kết quả khai quật, xét nghiệm ADN mới đây đã chứng minh hài cốt các liệt sĩ đang ở Hang Tám Cô.
Những ngày qua, PV Thanh Niên đã gặp nhiều thân nhân các liệt sĩ quê ở tỉnh Thanh Hóa, trong đó có nhiều liệt sĩ chưa tìm thấy mẫu ADN hài cốt trùng khớp với mẫu của thân nhân. Nhắc lại hành trình hơn nửa thế kỷ tìm kiếm hài cốt, có thời điểm thông tin còn chưa thống nhất nhưng gia đình các liệt sĩ đều bày tỏ đã phần nào nhẹ lòng và tiếp tục hy vọng.
Tỉnh Thanh Hóa sẽ nghiên cứu, xem xét tìm hướng giải quyết với những ngôi “mộ gió” ở Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa
ẢNH: MINH HẢI
Ông Nguyễn Văn Tịch (43 tuổi, ở thôn Văn Phong, xã Hoằng Tiến) là em trai cùng cha khác mẹ với liệt sĩ Nguyễn Văn Huệ (một trong 8 thanh niên xung phong hy sinh tại Hang Tám Cô) trở về nhà sau những ngày cùng các thân nhân khác đến Quảng Trị dự lễ an táng các liệt sĩ hôm 8.11. Dù hài cốt của anh trai chưa tìm thấy, nhưng ông Tịch tin tưởng hoàn toàn và khẳng định anh trai mình cùng các đồng đội đã hy sinh trong Hang Tám Cô, tin rằng hài cốt liệt sĩ Huệ vẫn ở đó.
"Mới đây khi đoàn công tác đến báo tin cho các gia đình là tìm thấy mẫu hài cốt xác định được các liệt sĩ hy sinh trong hang, riêng anh Huệ nhà tôi chưa xác định được. Nghe vậy, tôi không buồn, trái lại còn vui nữa vì lần này chắc chắn rằng anh tôi vẫn ở đó, ở cùng đồng đội. Tôi đã cùng các thân nhân vào làm lễ an táng hôm 8.11. Riêng trường hợp anh Huệ nhà tôi thì đã tìm thấy di vật của anh, chỉ tiếc là không ghi nhận được hài cốt qua xét nghiệm ADN thôi. Dù sao điều mà gia đình mong mỏi mấy chục năm qua cũng gần như mãn nguyện, là xác định được nơi anh đang nằm", ông Tịch nói.
Chúng tôi hiểu vì sao ông Tịch vui bởi có những năm tháng gia đình ông cùng các thân nhân khác không xác định được hài cốt các liệt sĩ ở đâu. Có những giai đoạn có tới 3 nơi là Hang Tám Cô, Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa, và Nghĩa trang H.Thọ Lộc (tỉnh Quảng Bình cũ) đều có phần mộ của các liệt sĩ. "Giờ rất vui mừng vì nhà nước giúp các gia đình tìm thấy hài cốt. Đất nước còn biết bao liệt sĩ chưa tìm thấy hài cốt, còn biết bao gia đình chưa tìm thấy liệt sĩ, với mình dù chưa trọn vẹn nhưng cũng còn hơn bao người khác rồi", ông Tịch nói.
Tương tự, ông Nguyễn Văn Phi (68 tuổi, ở thôn Đại Trường, xã Hoằng Tiến, Thanh Hóa) là em trai liệt sĩ Nguyễn Văn Phương (một trong 8 liệt sĩ hy sinh tại Hang Tám Cô) dù có chút ngậm ngùi vì không thực hiện được mong mỏi của mẹ ông khi còn sống là tìm thấy hài cốt liệt sĩ Phương nhưng vẫn chia sẻ: "Từ năm 2017 khi khai quật để lấy mẫu xét nghiệm ADN các ngôi mộ ở Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa, đã phát hiện không có gì, chỉ toàn đất, tôi và các gia đình đã hiểu. Rồi từ đó, chúng tôi lại mong ngóng, chờ tin, cho đến bây giờ được như thế là hạnh phúc rồi. Hôm rồi khi biết chắc các anh chị ấy còn nằm trong hang, tôi đã thắp nén hương báo cáo với mẹ, dù muộn nhưng cũng phần nào sáng tỏ. Mong rằng từ ngân hàng mẫu ADN mà nhà nước thu thập lâu nay, một ngày nào đó anh trai tôi cũng như các liệt sĩ khác được xác định danh tính để người ở lại an lòng", ông Phi nói.
Sẽ xem xét, giải quyết vấn đề các ngôi "mộ gió"
Việc tìm thấy nhiều hài cốt và xác định được thân nhân của các liệt sĩ trong Hang Tám Cô qua xét nghiệm ADN và tiến hành an táng hôm 8.11, đã chứng minh các phần mộ ở Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa không hề có hài cốt liệt sĩ. Các ngôi mộ này được lập trong lễ an táng hài cốt liệt sĩ năm 1996 và tồn tại cho đến nay. Giờ đây, các ngôi mộ này trở thành "mộ gió".
Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Đầu Thanh Tùng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, cho biết UBND tỉnh sẽ giao Sở Nội vụ cùng các đơn vị liên quan nghiên cứu, xem xét tìm phương án giải quyết các ngôi mộ ở Nghĩa trang liệt sĩ Hoằng Hóa.
Sau hơn nửa thế kỷ, câu chuyện về Hang Tám Cô càng chứng minh cho sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ đã ngã xuống trên đường 20 Quyết Thắng - tuyến đường huyết mạch chi viện cho miền Nam, một trong những "tọa độ lửa" khốc liệt nhất Trường Sơn những năm 1971 - 1972.
