Bộ NN-MT đang chủ trì xây dựng dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Đất đai năm 2024. Cơ quan soạn thảo đề xuất điểm mới liên quan đến việc Nhà nước thu hồi đất.
Dự án "treo" vì không thể thỏa thuận
Luật Đất đai năm 2024 quy định 32 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Tuy nhiên, Bộ NN-MT cho rằng, luật chưa có quy định về thu hồi đất để thực hiện dự án chỉnh trang đô thị, dự án cấp bách phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, đối ngoại; dự án trong khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế; dự án logistics; dự án hỗn hợp dân cư, đô thị, du lịch, dịch vụ thương mại, văn hóa, thể thao và các mục đích khác; dự án công nghiệp văn hóa...
Bộ NN-MT đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (ảnh minh họa)
ẢNH: T.N
Theo cơ quan soạn thảo, các dự án nêu trên sử dụng quy mô diện tích lớn, đóng góp nguồn thu cao cho ngân sách từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, tạo nhiều công ăn việc làm cho lao động địa phương…
Việc chưa có quy định Nhà nước thu hồi đất đã gây khó khăn cho quá trình tiếp cận đất đai và triển khai thực hiện các dự án này.
Luật hiện hành cũng chưa có quy định thu hồi đất để tạo quỹ đất cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với nhà đầu tư thuê đất trả tiền thuê đất hằng năm nhưng phải di dời ra khỏi vị trí cũ do ô nhiễm môi trường hoặc phải thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Thực tế trên dẫn đến việc sản xuất, kinh doanh ngừng trệ do chưa có mặt bằng để tiếp tục sản xuất, kinh doanh.
Cạnh đó, nhiều dự án thực hiện theo cơ chế thỏa thuận nhận chuyển quyền sử dụng đất, nhưng có một phần nhỏ diện tích mà nhà đầu tư không thỏa thuận được với người sử dụng đất, dẫn đến tình trạng dự án "treo", gây lãng phí nguồn lực đất đai, làm chậm tiến độ đầu tư.
Bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất
Để khắc phục bất cập đã nêu, Bộ NN-MT đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Một là, thực hiện các dự án đầu tư công khẩn cấp phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, đối ngoại; dự án trong khu thương mại tự do, trong trung tâm tài chính quốc tế; dự án logistics; dự án hỗn hợp dân cư, đô thị, du lịch, dịch vụ thương mại, văn hóa, thể thao và các mục đích khác; dự án công nghiệp văn hóa và các dự án phát triển kinh tế - xã hội khác do HĐND cấp tỉnh quyết định phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.
Hai là, trường hợp sử dụng đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất mà hết thời hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận hoặc hết thời gian gia hạn nếu được gia hạn thời gian hoàn thành thỏa thuận và đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất thì Nhà nước thu hồi phần diện tích đất còn lại để giao đất, cho thuê đất cho chủ đầu tư.
Ba là, tạo quỹ đất để cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh quy định tại điểm đ khoản 3 điều 124 của luật Đất đai năm 2024.
2 trường hợp thu hồi đất "sớm"
Bộ NN-MT cũng đề xuất bổ sung quy định cho phép thu hồi đất trước khi hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư trong một một số trường hợp đặc biệt.
Các trường hợp này gồm: thu hồi đất khi phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được công khai nhưng chưa được phê duyệt trong trường hợp không có bố trí tái định cư đối với các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp theo quy định của pháp luật về đầu tư công, dự án khác được trên 75% người sử dụng đất đồng ý.
Trường hợp phải bố trí tái định cư thì chỉ được thực hiện thu hồi đất trước khi bố trí tái định cư trong các trường hợp dự án đầu tư công khẩn cấp, dự án thực hiện tái định cư tại chỗ, dự án mà việc bố trí tái định cư được theo tuyến công trình chính.
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định thời gian và kinh phí tạm cư đối với trường hợp quyết định thu hồi đất trước khi hoàn thành bố trí tái định cư.
Theo cơ quan soạn thảo, quy định như trên sẽ rút ngắn thời gian thu hồi đất, đáp ứng yêu cầu cấp bách về tiến độ hoàn thành các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp.
Điều này cũng bảo đảm sự linh hoạt đối với dự án mà đa số người có đất thu hồi đồng thuận thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và hoàn thành bố trí tái định cư; đồng thời vẫn phải đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người có đất thu hồi.
