Đến hôm qua (23.6), giới đầu tư toàn cầu đối mặt nhiều lo ngại về khả năng Iran phong tỏa eo biển Hormuz. Trước đó, CNBC đưa tin Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio kêu gọi Trung Quốc ngăn chặn Iran đóng cửa eo biển Hormuz. Trả lời phỏng vấn Fox News, ông Rubio cho biết Trung Quốc cũng phụ thuộc rất nhiều vào tuyến hàng hải qua khu vực này, đồng thời là khách hàng dầu mỏ quan trọng nhất của Iran.
Từ rủi ro kinh tế
Động thái trên diễn ra sau khi Quốc hội Iran thông qua việc đóng cửa eo biển Hormuz nên chỉ còn chờ sự chuẩn thuận sau cùng từ Hội đồng An ninh quốc gia tối cao của nước này. Ngoại trưởng Iran Abbas Araqhchi ngày 22.6 cũng đã cảnh báo rằng Tehran "bảo lưu tất cả các lựa chọn để bảo vệ chủ quyền". Đây được xem là một trong các "lá bài" quan trọng mà Tehran có thể dùng để gây sức ép nhằm đáp trả Washington sau khi Mỹ oanh kích 3 cơ sở hạt nhân của Iran vào ngày 22.6.
Vị trí eo biển Hormuz
Đồ họa: Tổng hợp
Eo biển Hormuz là cửa ngõ thông thương đường biển của Iran, Iraq, Kuwait, UAE. Khoảng 30% tổng sản lượng dầu thô và 20% tổng sản lượng khí hóa lỏng giao thương toàn cầu được vận chuyển qua khu vực này. Tính trong năm 2024, trung bình mỗi ngày có khoảng 20,3 triệu thùng dầu và 290 triệu m3 khí hóa lỏng được vận chuyển qua eo biển Hormuz. Nếu tính riêng khí hóa lỏng thì 80% sản lượng chuyển qua eo biển này sẽ được chở đến các nước châu Á.
Kể từ khi Israel bắt đầu tấn công Iran vào ngày 13.6, giá dầu Brent đến nay đã tăng khoảng 10% lên mức 77 USD/thùng. Nếu Iran đóng cửa eo biển Hormuz thì giá dầu có thể tăng cao vì ảnh hưởng lớn đến nguồn cung.
Không những vậy, nếu điều đó xảy ra, không loại trừ khả năng lực lượng thân Iran là Houthi ở Yemen lại tiến hành tập kích tàu ở khu vực biển Đỏ như cách đây chưa lâu. Khu vực biển Đỏ nối liền Á - Âu qua kênh đào Suez ở Ai Cập, nên là tuyến hàng hải tối quan trọng của kinh tế toàn cầu.
Eo biển Hormuz vì sao lại quan trọng với giá dầu?
Năm 2024, việc Houthi tập kích tàu qua lại biển Đỏ đã khiến cước phí vận chuyển tăng cao và thời gian chuyển hàng lâu hơn vì nhiều tàu biển phải đi qua châu Phi với hải trình dài hơn rất nhiều.
Nếu kịch bản này tái diễn, kinh tế toàn cầu sẽ bị tổn hại sâu sắc vì ảnh hưởng kép.
Đến mối nguy xung đột leo thang
Về nguyên tắc quốc tế, Iran không có quyền phong tỏa eo biển Hormuz. Từ trước đến nay, dù nhiều lần đe dọa nhưng Iran chưa bao giờ phong tỏa eo biển này. Trong chiến tranh Iran - Iraq (1980 - 1988), Iraq từng tấn công cơ sở dầu mỏ tại đảo Kharq của Iran, nằm ở phía tây bắc của eo biển Hormuz. Hành động này dẫn đến hai nước tấn công hơn 450 tàu chở dầu của nhau đã gây nên ảnh hưởng không nhỏ cho thị trường năng lượng toàn cầu.
Tàu tuần tra Iran trong một lần theo dõi chiến hạm Mỹ ở eo biển Hormuz
Ảnh: US Navy
Phân tích khi trả lời Thanh Niên, một chuyên gia tình báo quân sự Mỹ cho rằng Iran có thể rải thủy lôi, sử dụng tàu chiến, máy bay không người lái, tàu tấn công nhanh, tàu không người lái mang theo bom tạo vành đai phong tỏa eo biển Hormuz. Trong suốt nhiều năm qua, bên cạnh máy bay không người lái, Iran cũng phát triển các loại tàu chiến nhỏ không người lái để tấn công cảm tử và tấn công nhanh. Ngoài ra, Iran còn có thể sử dụng tên lửa chống tàu chiến C-802.
Theo vị chuyên gia trên, Mỹ có thể sẽ tấn công các cơ sở hải quân của Iran đóng tại TP.Bandar Abbas có vị trí chiến lược bên bờ eo biển Hormuz và các cơ sở dầu mỏ tại đảo Kharq của Iran.
Tất nhiên, với lực lượng sẵn có, bao gồm cả 2 nhóm tác chiến tàu sân bay Carl Vinson và Nimitz, thì Mỹ hoàn toàn có thể sử dụng sức mạnh quân sự để cản phá Iran nếu Tehran quyết định đóng cửa eo biển trên. Thế nhưng, hành động như vậy sẽ khiến chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đối mặt nguy cơ dây dưa vào một cuộc xung đột leo thang kéo dài với Iran. Đây là điều mà chắc chắn vị chủ nhân Nhà Trắng không mong muốn.
Trong khi đó, nếu phong tỏa eo biển Hormuz thì Iran cũng thiệt hại không nhỏ về kinh tế vì bị mất đi nguồn thu từ xuất khẩu dầu khí vốn có vai trò quan trọng đối với nước này. Thêm vào đó, Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng không nhỏ vì Tehran là một nhà cung cấp năng lượng lớn cho Bắc Kinh. Vì thế, Trung Quốc có thể nỗ lực để ngăn cản Iran phong tỏa eo biển Hormuz.
Mỹ phát cảnh báo toàn cầu với công dân
* Căn cứ quân sự Mỹ ở Syria bị tấn công ?
Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 22.6 đã ban hành cảnh báo, khuyến cáo công dân nước này trên toàn thế giới hết sức thận trọng. Cụ thể, chính phủ Mỹ đề cập cuộc xung đột giữa Israel và Iran đã làm gián đoạn du lịch và nhiều nước Trung Đông thường phải đóng cửa không phận. Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh nguy cơ xảy ra những cuộc biểu tình phản đối công dân Mỹ ở nước ngoài, qua đó khuyến cáo công dân nâng cao cảnh giác. Bộ này cũng kêu gọi công dân có kế hoạch du lịch cần liên tục cập nhật thông tin để nắm được những cảnh báo liên quan địa điểm muốn đến.
Trong diễn biến khác, kênh Fox News đưa tin các quan chức chính phủ Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ ngày 22.6 cũng được cảnh báo nên có thái độ chừng mực và tránh đi đến các tỉnh cực nam của đất nước này. Cảnh báo nêu rằng tâm lý tiêu cực đối với chính sách đối ngoại của Mỹ có thể thúc đẩy những hành động chống lại lợi ích của Mỹ hoặc phương Tây, diễn ra tại Thổ Nhĩ Kỳ. Cũng trong ngày 22.6, Mỹ đã chỉ thị rút bớt nhân viên ngoại giao ở phái bộ tại Iraq và Li Băng, theo AFP.
* Hãng thông tấn Mehr ngày 23.6 đưa tin cuộc tấn công nhắm vào một cơ sở quân sự của Mỹ ở khu vực Kasruk thuộc phía tây tỉnh Hasakah. Chi tiết về cách thức và hậu quả có thể xảy ra của cuộc tấn công hiện vẫn chưa được công bố. Giới chức Mỹ và Syria chưa bình luận về vụ việc.
Bảo Hoàng
Nga và Trung Quốc thúc đẩy lệnh ngừng bắn ở Trung Đông
Hãng Reuters ngày 23.6 đưa tin Nga và Trung Quốc đề xuất HĐBA LHQ thông qua một nghị quyết kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện ở Trung Đông. Phát biểu tại cuộc họp của HĐBA LHQ ngày 22.6 (theo giờ Mỹ), Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres kêu gọi: "Chúng ta phải hành động ngay lập tức và quyết đoán để ngăn xung đột và quay lại đàm phán nghiêm túc, bền vững về chương trình hạt nhân Iran".
Tại cuộc họp trên, Nga và Trung Quốc lên án cuộc đánh bom của Mỹ tại Iran. "Không thể đạt được hòa bình ở Trung Đông bằng vũ lực. Các biện pháp ngoại giao nhằm giải quyết vấn đề hạt nhân của Iran vẫn chưa được khai thác hết và vẫn còn hy vọng cho một giải pháp hòa bình", theo Đại sứ Trung Quốc tại LHQ Phó Thông.
Về phần mình, Đại sứ Nga tại LHQ Vassily Nebenzia nhắc lại vụ năm 2003, Ngoại trưởng Mỹ khi đó là ông Colin Powell cáo buộc trước HĐBA rằng chính quyền Iraq của Tổng thống Saddam Hussein là mối đe dọa cận kề đối với thế giới vì kho vũ khí hóa học và sinh học của Iraq. "Một lần nữa, chúng ta lại bị đề nghị tin vào những câu chuyện cổ tích của Mỹ, để rồi lại gieo rắc đau khổ lên hàng triệu người dân sống ở Trung Đông", Đại sứ Nebenzia phát biểu.
Khánh An
