Thành phố mới - mới mưa đã ngập
Từ đầu tháng 5 đến nay, TP.HCM liên tiếp đón nhiều trận mưa lớn kéo dài, biến nhiều tuyến đường trở thành "biển nước". Vất vả nhất trong mùa mưa có lẽ là tiểu thương và những gia đình sinh sống quanh khu vực chợ Thủ Đức (TP.Thủ Đức). Chỉ cần mây đen kéo tới, trời chuyển sắc là người dân lại lo đi lắp tấm chắn nước trước cửa; di chuyển đồ đạc lên gác lửng hoặc tầng 2; còn tiểu thương tất bật dọn hàng. Dù chỉ là cơn mưa 10 - 15 phút nhưng bà con phải dùng từ "chạy lũ" bởi mỗi lần mưa, hàng loạt tuyến đường Dương Văn Cam, Đặng Thị Rành, Lê Văn Ninh, Kha Vạn Cân quanh chợ Thủ Đức đều ngập sâu từ 20 - 50 cm, lút bánh xe, không khác gì "biển nước". Chưa kể, do địa hình có độ dốc lớn, khu vực này thường xuyên bị áp lực nước chảy làm bung nắp cống, gây những xoáy nước mạnh giữa đường không khác gì lũ lụt.
Theo lý giải của UBND TP.Thủ Đức, chợ Thủ Đức nằm trên vùng địa hình thấp, hệ thống thoát nước đã cũ, chủ yếu là cống tròn và thường xuyên bị đất cát bồi lắng, rác thải gây tắc nghẽn nên mỗi khi mưa lớn kết hợp triều cường, nhiều tuyến đường xung quanh sẽ ngập. Thời gian qua, TP.Thủ Đức đã triển khai nhiều biện pháp giảm ngập như nạo vét cống, rạch đường Lê Văn Ninh, rạch Cầu Ngang, đường Võ Văn Ngân, Dương Văn Cam, Đặng Thị Rành. Đồng thời, vận hành van ngăn triều, máy bơm nước công suất lớn tại các tuyến trọng điểm; kiểm tra, gia cố các nắp cống, tấm đan; phối hợp vớt rác, duy tu định kỳ hệ thống mương thoát nước…
Chợ Thủ Đức mênh mông nước sau mỗi trận mưa
ẢNH: PHẠM HỮU
Hiện nay, các dự án chống ngập như cải tạo rạch Cầu Ngang, xây cống mới, nạo vét kênh mương và xây hệ thống thoát nước quy mô lớn đang được đẩy nhanh tiến độ, kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng ngập từ gốc trong năm 2025. Mặc dù vậy, tình trạng ngập nước sẽ khó khắc phục triệt để. Do đó, nhằm giải quyết căn cơ ngập úng tại khu vực chợ Thủ Đức, UBND TP.Thủ Đức có giải pháp dài hạn là đề xuất dự án 5.173 tỉ đồng trình UBND TP.HCM. Cụ thể, dự án chống ngập xây dựng mương Ngọc Thủy, tổng kinh phí hơn 85 tỉ đồng nhằm chia sẻ tải thoát nước cho rạch Nhà Trà. Dự án cải tạo rạch Thủ Đức, xây kè và trạm bơm công suất 120.000 m3/giờ, vốn đầu tư dự kiến hơn 5.173 tỉ đồng.
Năm ngoái, cũng trước mùa mưa, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị đã gửi UBND TP.HCM tờ trình đề xuất đầu tư dự án quản lý rủi ro ngập lụt ở TP.Thủ Đức. Theo tờ trình, dự án có 3 hợp phần chính, tổng mức đầu tư hơn 430 triệu USD (tương đương hơn 9.900 tỉ đồng).
Mỗi lần có siêu dự án ngàn tỉ được đề xuất, người dân lại trông ngóng chờ đợi, nhưng không còn mặn mà kỳ vọng nhiều, bởi trước đó loạt dự án cũng đã rầm rộ thi công, hứa hẹn phát huy tác dụng, song thực tế vẫn không mấy cải thiện. Chợ Thủ Đức vẫn "oằn mình" dưới mưa hết năm này qua năm khác.
Cũng nằm ở phía đông TP nơi địa hình cao, hầm chui trước Bến xe Miền Đông mới liên tục bị người dân phản ánh ngập nước khi mưa lớn. Đây là công trình kết nối 2 tuyến đường huyết mạch xa lộ Hà Nội và QL1, đồng thời là khu vực chính qua lại Bến xe Miền Đông mới - bến xe lớn nhất nước. Tuy nhiên từ khi được đưa vào khai thác đầu năm 2023, hầm đã nhiều lần ngập sau mưa với nhiều nguyên nhân, khi thì do sự cố thoát nước; lúc là lỗi từ hệ thống thoát nước quanh hầm chưa hoàn chỉnh; một số thời điểm thì do rác làm nghẹt hố ga hoặc máy bơm vận hành chưa đạt công suất tối đa. Sở Xây dựng TP mới đây đã yêu cầu chủ đầu tư báo cáo nguyên nhân hầm chui thường xuyên ngập nước.
Khó có thể hình dung đây là cuộc sống hằng ngày của những người dân đang sinh sống tại trung tâm sáng tạo phía đông, nơi được kỳ vọng là động lực bứt phá của trung tâm kinh tế lớn nhất nước.
Nắp cống bị áp lực nước bật bung trở thành nỗi ám ảnh của người dân TP.Thủ Đức
ẢNH: PHẠM HỮU
Cấp thiết quy hoạch mặt phủ thấm nước
Có hơn 20 năm nghiên cứu, tham gia các dự án chống ngập ở TP.HCM, PGS-TS Hồ Long Phi, nguyên Viện trưởng Viện Nước và biến đổi khí hậu (ĐH Quốc gia TP.HCM), khẳng định TP.Thủ Đức muốn thoát ngập, cần thêm rất nhiều ngàn tỉ.
Theo ông, hiện nay hệ thống thoát nước khu vực phía đông - TP.Thủ Đức gần như mới chỉ được đầu tư sơ sài. TP.Thủ Đức cần cả hệ thống đê ngăn triều, cống kiểm soát triều như các hạng mục đang triển khai tại dự án chống ngập do triều khu vực TP.HCM, có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1) - còn gọi là dự án 10.000 tỉ đồng; dự án kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Tân Hóa - Lò Gốm… và mạng lưới cống thoát nước bài bản. Khi mưa xuống, chủ yếu thoát nước vẫn phải phụ thuộc vào hệ thống cống và các kênh, rạch… Chưa kể, tình trạng ngập mặn ngày càng vào sâu, ảnh hưởng nhiều. Mùa khô, nước mặn đã lấn khá sâu khiến một số tuyến sông, kênh, rạch trên địa bàn Thủ Đức không còn dùng được. Vì thế, cần có thêm các công trình ngăn chặn mặn xâm nhập, kiểm soát để giữ nước ngọt cho TP vào mùa khô.
"Tính tổng quan, đầu tư từ đầu đến cuối hệ thống chống ngập bài bản cho mỗi vùng diện tích 1 ha cần khoảng 150.000 USD, nhân lên thì riêng TP.Thủ Đức, cần tới khoảng 1 tỉ USD mới đủ. Từ cách đây gần 20 năm, các chuyên gia tư vấn Nhật Bản đã cảnh báo và dự kiến TP.HCM phải cần tới 6 tỉ USD mới có thể giải quyết được tình trạng ngập. Sau này, TP bổ sung thêm một số hạng mục cống, đê bao chống triều cường nên con số này được đẩy lên 8 tỉ USD, tương đương khoảng 200.000 tỉ đồng. TP.HCM không có cách nào khác ngoài nhanh chóng hoàn thiện mạng lưới các dự án chống ngập theo đúng quy hoạch. Càng để lâu, dự án khi đưa vào sử dụng sẽ bị giảm tác dụng vì TP.HCM ngày càng đối mặt với nhiều rủi ro trong tương lai đến từ tốc độ đô thị hóa, sụt lún, nước biển dâng, hạ tầng xuống cấp", PGS-TS Hồ Long Phi phân tích.
Cũng theo chuyên gia này, bên cạnh tập trung vào nhóm giải pháp ngăn chặn, chống ngập bằng cách không cho nước vào thông qua hệ thống đê, cống ngăn triều, cống thoát nước..., TP.HCM cần kết hợp với nhóm "thích nghi" - quy hoạch mặt phủ thấm nước. Riêng TP phía đông cần tỷ lệ mảng xanh, tỷ lệ thoát nước cao hơn tỷ lệ chung của TP. Khu vực Q.9, Q.2 cũ còn nhiều không gian có thể tận dụng được. Cùng với đó, phải có đánh giá đầy đủ, thống kê thiệt hại về KT-XH do ngập, từ đó chú trọng những giải pháp dự phòng để giảm thiệt hại tới mức thấp nhất trong tình huống xấu nhất.
Hỏa tốc gỡ vướng dự án chống ngập 10.000 tỉ của TP.HCM
Bộ Tài chính vừa có tờ trình hỏa tốc gửi Chính phủ về nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan dự án chống ngập 10.000 tỉ đồng của TP.HCM. Với việc ban hành nghị quyết, Thủ tướng sẽ quyết định để Chính phủ thảo luận và chấp thuận cho điều chỉnh báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án; không phải lập lại chủ trương đầu tư. UBND TP.HCM chịu trách nhiệm thực hiện thủ tục lập, thẩm định, điều chỉnh báo cáo nghiên cứu tiền khả thi; chịu trách nhiệm toàn diện về quyết định của mình khi thực hiện điều chỉnh.
Về quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư, đối với khu đất thuộc trường hợp sắp xếp lại, xử lý tài sản công thì thẩm quyền thuộc UBND TP.HCM. Đối với quỹ đất đã được nhà nước giải phóng mặt bằng thực hiện theo quy định tại khoản 1 điều 17 Nghị định số 69/2019 của Chính phủ (được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3 điều 90 Nghị định số 35/2021). Sau khi thanh toán bằng quỹ đất, trường hợp giá trị quỹ đất thanh toán nhỏ hơn giá trị công trình BT (đã được rà soát, loại bỏ toàn bộ các chi phí bất hợp lý, không đúng quy định), phần chênh lệch sẽ được thanh toán bằng tiền từ nguồn vốn đầu tư công TP quản lý. UBND TP chịu trách nhiệm toàn diện trong việc xác định cụ thể giá đất để tính thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất của các khu đất dự kiến thanh toán, bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật về đất đai.
Bộ Tài chính đề nghị Kiểm toán Nhà nước xem xét thực hiện việc kiểm toán dự án làm cơ sở tổ chức thanh, quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà nước và nhà đầu tư, hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, sớm đưa dự án vào vận hành, khai thác, không để lãng phí, thất thoát.
