Thách thức đặt ra khi vận hành các tỉnh, thành mới sau sáp nhập và chính quyền địa phương 2 cấp là bộ máy mới tinh gọn, nhưng phải đảm bảo vận hành thông suốt, hiệu quả ngay từ ngày 1.7. Chuyển đổi số được xác định là "chìa khóa" cho bài toán này, cho phép tổ chức lại toàn bộ hoạt động của bộ máy trên nền tảng số hóa, dữ liệu số và tương tác số.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Khoảng cách địa lý không còn là rào cản

Từ 18 giờ ngày 27.6, TP.HCM kết nối 100% dịch vụ công trực tuyến lên Cổng dịch vụ công quốc gia (DVCQG). Trung tâm Chuyển đổi số TP.HCM cho biết sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan đảm bảo chuyển đổi dữ liệu, kết nối hệ thống, hỗ trợ kỹ thuật, bố trí đường dây nóng 24/7 trong giai đoạn chuyển đổi để hỗ trợ người dân, doanh nghiệp (DN).

TP.Hà Nội cũng đã tổ chức các đợt tập huấn toàn diện cho cán bộ, công chức, viên chức về quy trình giải quyết thủ tục hành chính (TTHC) và vận hành hệ thống dịch vụ công theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cũng được tiến hành. Ông Hoàng Văn Bằng, Phó giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công TP.Hà Nội, cho biết mục tiêu nhằm tạo sự thống nhất trong quy trình nghiệp vụ, thao tác kỹ thuật, góp phần nâng cao năng lực sử dụng hệ thống dịch vụ công trực tuyến, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính trong giai đoạn mới. TP cũng thiết lập cơ chế hỗ trợ kỹ thuật hiệu quả, đa dạng, như hệ thống hỗ trợ 24/24, các nhóm Zoom cố định theo khu vực, tổ công tác kỹ thuật - nghiệp vụ cử đến tận đơn vị cơ sở, không để cán bộ nào bị "bỏ lại phía sau" trong quá trình chuyển đổi, vận hành bộ máy mới.

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Hà Tĩnh cũng đã hoàn thành cập nhật 1.431 dịch vụ công trực tuyến lên cổng DVCQG và sẵn sàng cho việc đóng Cổng dịch vụ công cấp tỉnh. Từ ngày 1.7, khi người dân, DN đăng nhập vào cổng dịch vụ công của tỉnh, hệ thống sẽ thông báo và tự động chuyển đến Cổng DVCQG trong thời gian 30 giây.

Ông Nguyễn Duy Hoàng, Cục trưởng Cục Kiểm soát TTHC (Văn phòng Chính phủ), cho biết Cổng DVCQG sẽ được kết nối liên thông, thông suốt với hệ thống thông tin giải quyết TTHC của các bộ, ngành, địa phương để người dân và DN thực hiện được mọi TTHC thông qua máy tính, điện thoại di động… có kết nối internet. Từ đó, Cổng DVCQG sẽ chuyển hồ sơ đến cổng dịch vụ công các cấp.

Tại hội nghị tập huấn vận hành bộ máy cấp xã mới đây, theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Trần Văn Sơn, Nghị định 118/2025 được Chính phủ ban hành quy định rõ mục tiêu 100% TTHC thực hiện không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi cấp tỉnh trước ngày 31.12.2025. Những thủ tục thuộc thẩm quyền tỉnh, xã, thậm chí của cơ quan ngành dọc như thuế, bảo hiểm… sẽ đều được tiếp nhận tại Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh và cấp xã. "Với mô hình này, người dân chỉ cần đến điểm gần nhất, không phải đi xa hay tra cứu xem hồ sơ thuộc địa bàn nào. Khoảng cách địa lý không còn là rào cản hành chính", Bộ trưởng Sơn nêu.

Thủ tục tiếp nhận "không biên giới"

Hiện hầu hết xã, phường đều bố trí bộ phận tiếp nhận hồ sơ hành chính và trả kết quả. Mô hình này sẽ được nâng cấp thành trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã, có con dấu và tài khoản riêng, trực thuộc UBND xã, với 3 nhóm nhiệm vụ: tiếp nhận hồ sơ - số hóa - trả kết quả; kiểm soát TTHC; hỗ trợ xây dựng chính quyền điện tử ở cơ sở. Trường hợp địa phương tổ chức trung tâm hành chính công một cấp (trực thuộc tỉnh) như Hà Nội, TP.HCM, Quảng Ninh, Bắc Ninh..., các trung tâm cấp xã sẽ không được tổ chức để bảo đảm thống nhất đầu mối.

ẢNH: THÚY LIỄU

Cạnh đó, Cổng DVCQG sẽ trở thành địa chỉ duy nhất cho mọi dịch vụ công trực tuyến, đóng các cổng cấp tỉnh từ 1.7 và tiến tới đóng cổng cấp bộ trước tháng 2.2026. Khi người dùng gửi hồ sơ online, hệ thống sẽ tự động chuyển về trung tâm cấp xã hoặc cấp tỉnh thích hợp để xử lý.

"Người dân chỉ phải nhớ một địa chỉ duy nhất là dichvucong.gov.vn, việc còn lại do hệ thống tự phối hợp", Bộ trưởng Trần Văn Sơn nhấn mạnh. Đặc biệt, Văn phòng Chính phủ cũng đề nghị Chủ tịch UBND các tỉnh, thành khẩn trương ban hành danh mục thủ tục được tiếp nhận "không biên giới" trong năm 2025; nâng cấp hạ tầng số hóa hồ sơ; bố trí nhân lực đủ thẩm quyền tại các trung tâm cấp xã; hoàn tất tích hợp 100% dịch vụ công trực tuyến lên Cổng DVCQG.

Trên thực tế, việc gộp đầu mối tiếp nhận được kỳ vọng giúp giảm chi phí đi lại, rút ngắn thời gian xử lý nhờ số hóa hồ sơ ngay khi tiếp nhận; đồng thời giúp cơ quan nhà nước dễ giám sát tiến độ, đánh giá mức độ hài lòng của người dân. Với TTHC không phụ thuộc địa giới hành chính, người dân ở xã có thể làm thủ tục cấp tỉnh, hay DN tại Hà Nội có thể theo dõi tiến độ hồ sơ thủ tục tại Đà Nẵng…

Phép thử với hạ tầng và con người

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Nguyễn Nhật Quang, thành viên Hội đồng tư vấn quốc gia về KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cho biết việc dừng cổng dịch vụ công của 63 tỉnh thành, thống nhất chung trong một Cổng DVCQG duy nhất là việc lớn và cần thiết. Lý do, theo ông Quang, hệ thống dịch vụ công của từng địa phương do những DN cung cấp phần mềm khác nhau. Những tỉnh sáp nhập, hoặc các tỉnh giữ nguyên nhưng bộ máy cũng đều thay đổi theo chính quyền 2 cấp từ 1.7, do đó hệ thống phần mềm cũ đều phải thay đổi.

"Sửa 34 hệ thống sẽ khó hơn sửa 1 hệ thống, cho nên quyết định của T.Ư thống nhất luôn TTHC của các địa phương vào một Cổng DVCQG còn thuận tiện hơn là duy trì và sửa 34 cổng dịch vụ công của các tỉnh. Điều này cũng phù hợp với xu hướng chung về chuyển dịch vụ hành chính công phi địa giới", ông Quang nói.

"Dịch vụ hành chính công phi địa giới", theo ông Quang, cần được hiểu theo 2 nghĩa: người dân đến bất kỳ trụ sở nào cũng có thể làm được TTHC như nhau, không cần về xã mình, phường mình. T.Ư đã cho thí điểm tại Hà Nội và một số địa phương và cho kết quả tốt, nhân rộng ra các tỉnh. Thứ hai, người dân đi đến điểm nào của đất nước thì TTHC cũng giống nhau.

Dù vậy, theo ông Nguyễn Nhật Quang, khó khăn ở chỗ thời gian khá gấp, phải triển khai song song vận hành bộ máy mới từ 1.7 với hệ thống phần mềm mới, TTHC mới, nên có rất nhiều việc lớn phải làm. Từ kinh nghiệm cố vấn cho Trung tâm dịch vụ hành chính công TP.Hà Nội, ông Quang cho biết các đơn vị trong hệ thống dịch vụ hành chính công đang rất tích cực chuẩn bị ngày đêm và rất "hồi hộp" đợi đến mốc 1.7 vận hành bộ máy mới.

"Các đơn vị đang rất quyết tâm để không xảy ra bất kỳ trục trặc gì. Hệ thống DVCQG không chỉ mới hơn, lớn hơn, thống nhất cả nước mà còn phải tốt hơn, hoàn thiện hơn, góp phần thúc đẩy, nâng cao chất lượng phục vụ hành chính công cho người dân và DN", ông Quang nói.

Chuyên gia này nhìn nhận có hai thách thức lớn nhất: Một là hạ tầng, ngay cả Hà Nội là thủ đô, nhưng các xã vùng xa thì máy móc, đường truyền cũng phải rà soát rất kỹ để đảm bảo hạ tầng ổn định. Phần mềm triển khai chung là hệ thống mới, nên rất khó để đảm bảo không xảy ra trục trặc gì, nhưng phải lên phương án để giải quyết. Thách thức thứ hai là trình độ, năng lực cán bộ, công chức. Cả nước có hơn 3.000 xã, phường, đội ngũ cán bộ, công chức rất lớn, cần chuẩn bị tâm thế cho ngày 1.7.

"Nhưng thực tế ghi nhận từ Hà Nội và Đà Nẵng cho thấy mọi người đều rất sẵn sàng, chỉ bàn làm không bàn lùi. Chuẩn bị các kịch bản để đối phó và người của trung tâm dịch vụ hành chính công phải tỏa đi đến các xã, phường, trực ở các sở quan trọng, phát sinh nhiều hồ sơ trực tuyến, đảm bảo trong ngày 1.7 mọi việc diễn ra suôn sẻ", ông Nguyễn Nhật Quang nói và cho rằng giải pháp là chỉ ra khu vực nào có thể xảy ra tắc nghẽn để xử lý ngay. Giải pháp cuối cùng là cán bộ phải trực tiếp làm thay hệ thống nếu có trục trặc. Mục tiêu lớn nhất là khi người dân đến nộp hồ sơ phải được tiếp nhận, còn việc cập nhật vào hệ thống thì cán bộ sẽ hỗ trợ.

"Đây là phép thử, địa phương nào mà lãnh đạo quan tâm tổ chức, quyết tâm, quyết liệt, thống nhất hệ thống dịch vụ hành chính công quốc gia, khó khăn thì khắc phục, không chủ quan. Ngày 1.7 tới chính là phép thử cho năng lực của các địa phương trong câu chuyện chuyển đổi số và vận hành bộ máy, phép thử đến từng cán bộ, công chức ở vị trí của mình", ông Nguyễn Nhật Quang nói.