Mô hình giao thông thuần điện lan rộng

Cách đây vài ngày, Xanh SM và V-Green (thuộc hệ sinh thái xanh Vingroup) cùng Công ty cổ phần đầu tư CK Việt Nam công bố hợp tác mở rộng mô hình giao thông thuần điện tại tỉnh Nghệ An, với quy mô ban đầu là 300 xe buýt điện, 1.000 ô tô điện và 1.000 trụ sạc.

Theo thỏa thuận, Xanh SM sẽ cung cấp cho CK Việt Nam 300 xe buýt điện để vận hành các tuyến buýt xanh đầu tiên tại Nghệ An, 1.000 ô tô điện để triển khai dịch vụ vận tải thương mại. Các tuyến buýt xanh, trọng điểm là tuyến liên tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh dự kiến sẽ được CK đưa vào vận hành sớm nhất từ quý 3. Cùng với xe buýt, Xanh SM cũng cung cấp cho CK 1.000 ô tô điện các loại để triển khai dịch vụ vận tải thương mại. Trong đó, VinFast Limo Green phục vụ tuyến liên tỉnh và du lịch cao cấp; Herio Green dành cho taxi phổ thông và EC Van - xe tải điện cỡ nhỏ cho giao hàng nội đô. Tất cả dịch vụ vận hành bởi CK Việt Nam sẽ tích hợp trên nền tảng ứng dụng Xanh SM, mang lại sự tiện lợi trong việc đặt xe, theo dõi hành trình và thanh toán, đồng thời giúp CK Việt Nam quản lý hoạt động hiệu quả nhờ sự đồng bộ với hệ thống vận hành toàn quốc.

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Phát biểu tại lễ ký kết, ông Nguyễn Văn Thanh, Tổng giám đốc GSM Toàn cầu, cho biết: "Đây không chỉ là một giao dịch thương mại, mà là bước đi chiến lược trong quá trình xanh hóa giao thông trên phạm vi toàn quốc. Chúng tôi tin rằng, khi từng tỉnh thành mạnh dạn chuyển đổi, VN sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững".

Đây không phải lần đầu tiên một chuỗi giao thông xanh được triển khai tại một địa phương. Hồi đầu năm, Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội cùng các công ty thuộc hệ sinh thái di chuyển bằng xe điện VinFast cũng đã ký kết phối hợp triển khai mô hình "door-to-door", kết nối toàn diện các phương tiện công cộng thuần điện, bao gồm tuyến đường sắt đô thị, taxi điện, xe máy điện và xe buýt điện nhằm mang lại trải nghiệm di chuyển không khói liền mạch.

Thực tế, từ lâu, nhiều nước trên thế giới đã phổ biến việc di chuyển bằng metro trong các thành phố lớn như Thụy Sĩ, Hà Lan, Pháp, Mỹ, Cộng hòa Czech, Hàn Quốc, Trung Quốc… Trong đó, Thụy Điển, Hàn Quốc đều đang đẩy nhanh việc hình thành mạng lưới giao thông xanh từ điểm đầu đến điểm cuối bằng việc kết hợp metro với các phương tiện giao thông công cộng hoặc bán công cộng (taxi). Trong khu vực Đông Nam Á, Singapore đang chiếm tỷ lệ người dân sử dụng giao thông công cộng lớn nhất; Thái Lan và Indonesia đang tìm mọi cách đối phó với khủng hoảng ô nhiễm không khí như ở VN. Thế nhưng, chưa nước nào hình thành được mô hình giao thông công cộng xanh từ điểm đầu tới điểm cuối. Có thể nói, VN đang dẫn đầu xu hướng này tại khu vực.

Xe máy điện, ô tô điện, ô tô điện chuyên dụng cho dịch vụ vận tải hành khách, xe buýt điện, xe buýt điện mini dành riêng đưa đón học sinh, mới nhất VinFast còn ra mắt dòng xe tải điện cỡ nhỏ nhằm vào nhu cầu vận chuyển hàng hóa…; về mặt phương tiện, xe điện tại VN đã đủ điều kiện thay thế hoàn toàn xe xăng để đáp ứng mọi nhu cầu trong đời sống của người dân cũng như yêu cầu phục vụ kinh tế.

Thống lĩnh thị trường từ 4 bánh tới 2 bánh

Tại thị trường VN, xe điện VinFast đã dịch chuyển thói quen di chuyển của người Việt. "Nhà tôi từng có xe xăng, nhưng khi đó tôi ít lái vì e ngại, không tự tin làm chủ khi đi trong đô thị đông đúc. Tuy nhiên, khi cầm lái VF 8, mọi thứ thay đổi hoàn toàn. Những tính năng thông minh, hỗ trợ người lái giúp tôi tự tin điều khiển xe cả ngày. Khi chồng tôi ấp ủ kế hoạch mua VF 8, tôi cũng khá băn khoăn, tuy nhiên sau thời gian cầm lái, VF 8 lại là bạn đồng hành thân thiết. Chiếc xe giúp những phụ nữ như tôi không còn e ngại bất kỳ cung đường nào", chị Đặng Huyền, một chủ xe VF 8, chia sẻ về quá trình sử dụng chiếc D-SUV điện của VinFast.

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Đặc biệt, với những trợ thủ công nghệ đắc lực tích hợp trên xe, cùng hệ thống trạm sạc rộng khắp cả nước, những chiếc xe điện VinFast đã đồng hành cùng không ít tài xế thực hiện hàng loạt chuyến đi dài, những hành trình xuyên Việt trong suốt thời gian qua. Nhiều chủ xe điện thừa nhận, việc chuyển sang sử dụng xe điện là chính xác bởi những chi phí cực kỳ tiết kiệm. "Nếu bạn đi trung bình 1.000 km/tháng, chi phí sạc điện chỉ khoảng 400.000 đồng, tương đương 400 đồng/km", anh Trần Minh Kiên, một chủ xe VF 5 Plus tại Hà Nội, cho biết.

Từ e ngại ban đầu, những chiếc xe điện đã tự tin chinh phục mọi đối tượng khách hàng trên mọi nẻo đường. Ngay cả đối với những đối tượng tưởng chừng khó chuyển đổi nhất là các tài xế chạy xe dịch vụ, giờ cũng đã bị xe điện "chinh phục".

Còn nhớ 0 giờ ngày 17.3, thương hiệu xe điện của tỉ phú Phạm Nhật Vượng chính thức mở đợt đặt cọc tiên phong cho dòng xe VinFast Green thông qua đối tác phân phối GSM lập tức "gây bão" trong các hội nhóm trên mạng xã hội. Hàng ngàn tài xế đã trực sẵn trước màn hình để chốt đơn, lập tức khoe chiến tích xuống tiền, trở thành những người đặt cọc thành công đầu tiên. Bên cạnh những chính sách ưu đãi hấp dẫn từ doanh nghiệp và nhà nước, một trong những yếu tố quan trọng nhất khiến các bác tài bỏ xe xăng chuyển sang xe điện là chi phí hoạt động và bảo dưỡng. Các bác tài tính toán: với quãng đường di chuyển trung bình 150 km/ngày, mỗi taxi chạy xăng cần nạp hơn 17 lít xăng, nhân đơn giá hiện tại là gần 400.000 đồng; tương ứng nếu chạy xe điện sẽ tiết kiệm khoảng 11 triệu đồng tiền nhiên liệu mỗi tháng. Ngoài ra, xe điện đang trở thành xu hướng, người tiêu dùng lựa chọn nhiều, cuốc xe đều và nhiều hơn xe xăng.

"Cuộc tiến công" thần tốc của ô tô điện tại VN được minh chứng rõ nét bằng vị trí thống lĩnh của VinFast trên thị trường. Tháng 9.2024 ghi dấu mốc lịch sử ngành ô tô VN khi lần đầu tiên một hãng xe điện Việt vượt qua tất cả thương hiệu xe xăng và điện quốc tế, trở thành hãng xe bán chạy nhất thị trường. Thống kê doanh số ô tô 5 tháng đầu năm 2025 cho thấy VinFast đang tiếp tục dẫn đầu thị trường với khoảng cách vượt trội, khi lượng xe bán ra gấp đôi hãng đứng thứ hai và chiếm hơn 42% thị phần toàn quốc. Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô VN (VAMA) dự báo tổng doanh số bán ô tô điện tại VN trong năm nay có thể đạt khoảng 150.000 - 180.000 xe, chiếm 30 - 35% tổng doanh số ô tô trong nước; đến năm 2028 sẽ đạt mốc 1 triệu xe, và khoảng 3,5 triệu xe điện vào năm 2040.

Không chỉ ô tô, thị trường xe điện 2 bánh của VN cũng đang chứng kiến những bước nhảy vọt ấn tượng. Báo cáo "Vietnam At a Glance" do Ngân hàng HSBC Việt Nam công bố mới đây khẳng định, thị trường xe máy điện của VN hiện lớn nhất ở ASEAN và lớn thứ nhì thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện VN còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng. Mặc dù dự đoán tương lai của một ngành đang phát triển nhanh chóng không hề dễ dàng, HSBC vẫn ước tính rằng tổng số lượng bán xe máy và ô tô điện hằng năm của VN có thể tăng từ dưới 1 triệu chiếc trong năm 2024 lên trên 2,5 triệu chiếc vào năm 2036.

Đáng chú ý, theo báo cáo từ công ty nghiên cứu thị trường và tư vấn đầu tư B&Company của Nhật Bản, thị trường xe máy điện VN hiện chứng kiến sự thống trị mạnh mẽ của các nhà sản xuất trong nước như VinFast và Pega. Đối với VinFast, kể từ khi gia nhập thị trường vào năm 2017, công ty này đã dẫn đầu thị trường xe hai bánh điện với 70.977 xe được bán ra vào cuối năm ngoái. Pega là nhà sản xuất xe điện trong nước đầu tiên và hiện vẫn giữ vững vị thế của mình với 16% thị phần.

Có nhiều lợi thế để dẫn đầu cuộc đua

Theo ResearchAndMarkets.com, thị trường xe điện dịch vụ toàn cầu sẽ bùng nổ với tốc độ tăng trưởng CAGR dự kiến 23,8%, từ 70,9 tỉ USD năm 2024 lên 255,6 tỉ USD năm 2030. Nhu cầu đối với xe điện thương mại (xe bán tải, xe tải hạng trung và hạng nặng, xe buýt) tăng cao nhờ chi phí vận hành thấp hơn nhiều so với xe thương mại chạy xăng. Không nằm ngoài xu thế, các nước trong khu vực ASEAN đang nỗ lực đưa xe điện vào mạng lưới giao thông bởi nhận thức về môi trường trong khu vực đang gia tăng và cả các áp lực giảm thiểu phát thải carbon hay các cam kết mà ASEAN tuyên bố với thế giới. Trong đó, VN đang là ứng cử viên sáng giá cho chức vô địch trong cuộc đua chuyển đổi giao thông xanh của khu vực.

ẢNH: VF

PGS-TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức, Trường ĐH Việt Đức (TP.HCM), cho biết VN đang nằm trong top 4 quốc gia dẫn đầu về chuyển đổi giao thông điện tại ASEAN, cùng Singapore, Thái Lan và Indonesia. Có được vị trí này, yếu tố quyết định đầu tiên nhờ VN tự chủ trong việc sản xuất ô tô điện, trong đó VinFast là doanh nghiệp đi đầu - vừa sản xuất, vừa phân phối từ ô tô điện cá nhân tới xe máy điện, hình thành hệ thống Xanh SM… Nhờ vậy, chỉ trong một thời gian rất ngắn, hàng vạn xe điện đã được đưa vào vận hành, bắt đầu từ các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội rồi nhanh chóng lan sang các tỉnh, thành khác. Đây là một lợi thế bởi ở nước ngoài rất ít taxi điện.

PGS-TS Vũ Anh Tuấn đánh giá VinFast là một trong những tập đoàn tư nhân đi tiên phong trong chuyển đổi giao thông xanh. Họ vừa có năng lực sản xuất xe, vừa sản xuất được pin, mà pin chính là trái tim của phương tiện điện, chiếm tới 45 - 55% giá thành của phương tiện điện; chủ động giúp giá xe điện tại VN được duy trì ở mức hợp lý, nhiều đối tượng người dân dễ dàng tiếp cận. Ngoài ra, VinFast còn đi đầu phát triển mạng lưới trạm sạc, phủ khắp các tỉnh thành. Tài xế sử dụng xe điện tiện lợi, có thể dễ dàng biết rõ khu vực trạm sạc ở đâu thông qua ứng dụng trên xe, thanh toán cũng qua online, rất tiện lợi. Đó là một trong những yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất thúc đẩy người dân VN chuyển đổi sang sử dụng xe điện.

Đặc biệt, doanh nghiệp này còn chủ động liên kết với các doanh nghiệp vận tải khác để hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi sang phương tiện xanh. "Đích thân ông Phạm Nhật Vượng đã gặp gỡ trao đổi trực tiếp với CEO các hãng taxi, thể hiện vai trò dẫn dắt. Mới đây nhất, GOZO đặt mua 2.000 xe tải điện cỡ nhỏ VinFast EC Van để tích hợp vào mạng lưới giao hàng của GOZO Express. Có thể thấy, xu hướng chuyển đổi xanh đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ trong các doanh nghiệp kinh doanh vận tải, và động lực chuyển đổi giao thông xanh của VN chính là vai trò của khối doanh nghiệp tư nhân mà nổi bật nhất là Tập đoàn Vingroup", ông Vũ Anh Tuấn nhìn nhận.

Giám đốc Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức cũng chia sẻ, Chính phủ VN là một trong số ít Chính phủ ở ASEAN cam kết giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, đồng thời ban hành hàng loạt chính sách khuyến khích chuyển đổi năng lượng trong lĩnh vực giao thông vận tải. Tuy nhiên, nếu nhìn sang các nước thì sự chuyển đổi về chính sách vẫn còn hạn chế. "Để chuyển đổi giao thông xanh buộc phải đi bằng 2 chân, một mặt vừa khuyến khích sản xuất để đưa ra được nhiều lựa chọn cho người dân, nâng cấp sự tiện lợi của việc sử dụng phương tiện xanh…; một mặt hạn chế sử dụng phương tiện xả thải. Những cái này doanh nghiệp tư nhân không làm được. Nhà nước cần phát huy triệt để vai trò dẫn dắt trong quy hoạch, chính sách, giáo dục thay đổi nhận thức, thay đổi nếp sinh hoạt, hành vi đi lại của người dân chuyển qua phương thức xanh. Nếu đạt thêm được những yếu tố đột phá từ chính sách khu vực nhà nước, quá trình chuyển đổi giao thông xanh tại VN chắc chắn sẽ được rút ngắn rất nhiều", PGS-TS Vũ Anh Tuấn nhấn mạnh.