Vàng trang sức mỹ nghệ là hàng hóa thông thường
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) vừa kiến nghị lên Bộ Tài chính bãi bỏ 16 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và thu hẹp, xem xét phạm vi của 5 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, trong đó có kinh doanh vàng. VCCI phân tích vàng trang sức, thủ công mỹ nghệ được xem là loại hàng hóa thông thường. Kinh doanh loại hàng hóa này không tác động đến lợi ích công cộng như các loại vàng khác trong cùng nhóm kinh doanh vàng. Các điều kiện kinh doanh đối với hoạt động kinh doanh vàng trang sức, thủ công mỹ nghệ không có tính đặc thù của một ngành nghề kinh doanh có điều kiện (tức là không rõ kiểm soát yếu tố tác động đến lợi ích công cộng nào). Doanh nghiệp (DN) được thành lập theo quy định của pháp luật, có đăng ký sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ trong giấy chứng nhận đăng ký DN; có địa điểm, cơ sở vật chất và các trang thiết bị cần thiết phục vụ cho hoạt động sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.
Cần “cởi trói” cho vàng nữ trang
Ảnh: Phạm Hữu
Theo quy định hiện nay, hoạt động sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất. Góp ý xây dựng dự thảo sửa đổi Nghị định 24/2012 về quản lý thị trường vàng, Bộ Công an cho rằng quy định các giấy phép con như giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, giấy phép tạm nhập vàng nguyên liệu để tái xuất sản phẩm… có thể "tăng áp lực" về thủ tục hành chính, tạo rào cản cho hoạt động kinh doanh vàng của DN.
Tương tự, Bộ Công thương cũng đề nghị không quản lý vàng trang sức mỹ nghệ như vàng miếng theo hướng kinh doanh có điều kiện, thông qua bãi bỏ các điều kiện mang tính tiền kiểm như hiện nay. Việc quản lý bằng điều kiện sẽ hạn chế sáng tạo của DN, thương nhân, thợ thủ công lành nghề, nhà sáng tạo nghệ thuật. Nghị định chỉ nên quy định trách nhiệm của DN kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ theo hướng truy xuất nguồn gốc, xuất xứ của vàng nguyên liệu, hóa đơn, chứng từ, thanh toán qua hệ thống ngân hàng, phòng chống rửa tiền… Cơ quan quản lý nhà nước chỉ cần ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn của vàng trang sức mỹ nghệ để thực hiện quản lý, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.
Theo dữ liệu từ NHNN, đến cuối quý 1/2025, số DN được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ là trên 6.800 DN. Trong đó, có 2 tỉnh (trước thời điểm sáp nhập) không có DN sản xuất là Lai Châu và Sơn La; 25 địa phương có số lượng DN được cấp phép từ 100 DN trở lên. TP.HCM có nhiều DN sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ nhất với 650 DN (chiếm 9,5%). Về nguồn vàng nguyên liệu cho sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ thì từ năm 2012 đến nay, NHNN chưa cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu cho DN sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, các DN tự cân đối nguồn vàng nguyên liệu để sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ. Mặc dù vậy đối với giá vàng trang sức mỹ nghệ, NHNN lại cho rằng vàng trang sức mỹ nghệ được coi là hàng hóa thông thường nên giá cả do thị trường quyết định.
Cởi trói để đẩy mạnh xuất khẩu vàng nữ trang
Ông Nguyễn Văn Dưng, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ kim hoàn đá quý TP.HCM, ủng hộ kiến nghị bỏ sản xuất kinh doanh vàng nữ trang mỹ nghệ là ngành nghề có điều kiện. Theo ông Dưng, các tiệm vàng kinh doanh hiện nay gần như phải có thêm giấy sản xuất dù chỉ sửa chữa hay làm một cái nhẫn trơn. Trong khi đó, vàng trang sức mỹ nghệ là hàng hóa thông thường như những hàng hóa khác, phục vụ nhu cầu làm đẹp của người tiêu dùng và cho xuất khẩu. Hội cũng đã kiến nghị nhiều năm nay về việc bỏ giấy phép cho hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng trang sức nhưng chưa được. "Khi bỏ các quy định về sản xuất kinh doanh vàng nữ trang, thị trường sẽ lấy lại phong độ như trước đây. Các hoạt động sản xuất được thúc đẩy và với tay nghề thợ thủ công trong nước cao hơn các nước trong khu vực thì sức cạnh tranh hàng hóa nữ trang Việt trên thị trường thế giới cũng cao hơn", ông Nguyễn Văn Dưng nói.
Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng VN, cũng ủng hộ kiến nghị của VCCI về việc xem xét hoạt động sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ là ngành nghề kinh doanh không điều kiện. Hiệp hội đã nhiều lần kiến nghị bỏ giấy phép cho hoạt động sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ. Trước đây khoảng chục năm, việc cấp phép sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ khá nghiêm ngặt nên số lượng DN xin được giấy không nhiều. Thế nhưng những năm gần đây thì số lượng DN được cấp giấy phép lên đến hơn 6.000 đơn vị, con số khá đại trà nên cần xem lại có nên quy định xin giấy phép con này nữa hay không. "Hoạt động sản xuất vàng trang sức không ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Do đó, quy định về điều kiện và cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động sản xuất vàng trang sức là không có cơ sở và không phù hợp với thực tế", ông Huỳnh Trung Khánh nhận định.
Theo ông Khánh, số lượng DN vàng của VN khá lớn nhưng ngành trang sức mỹ nghệ lại không bằng các nước trong khu vực. Nguyên nhân là trong hơn 13 năm, các DN vàng nữ trang không được nhập khẩu nguyên liệu sản xuất, cộng với thủ tục hành chính trong hoạt động sản xuất kinh doanh khiến ngành này bị kìm hãm, hạn chế khả năng xuất khẩu. Đáng nói, đến thời điểm này, chưa thấy điều khoản hay quy định nào "khuyến khích phát triển thị trường vàng trang sức trong nước để từng bước đưa VN trở thành trung tâm chế tác, xuất khẩu vàng trang sức chất lượng cao" theo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại cuộc họp với Ban Chính sách, chiến lược T.Ư hồi tháng 5. Do đó, Hiệp hội Kinh doanh vàng VN cũng đã kiến nghị bổ sung rõ các cơ chế, chính sách khuyến khích đối với DN sản xuất chế tác vàng trang sức.
Chẳng hạn, về chính sách thương mại, DN sản xuất, xuất khẩu vàng trang sức được ưu tiên nhập khẩu vàng nguyên liệu, không hạn chế về khối lượng và chỉ thực hiện báo cáo với cơ quan nhà nước liên quan về kim ngạch nhập nguyên liệu và khối lượng bán vàng trang sức đáp ứng nhu cầu trong nước; kim ngạch xuất khẩu vàng trang sức. Đồng thời, nhà nước hỗ trợ về nghiên cứu và mở rộng thị trường xuất khẩu vàng trang sức cho DN. Thực tế, có những năm, xuất khẩu vàng mang về hàng tỉ USD. Đơn cử như năm 2019 là 2,1 tỉ USD và năm 2020 là 2,6 tỉ USD.
"Với năng lực, trình độ của DN sản xuất, chế tác vàng VN không những đủ khả năng sản xuất, chế tác vàng trang sức đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn đủ năng lực cạnh tranh xuất khẩu ra thị trường thế giới, và trong giá trị xuất khẩu có tới hơn 25% là giá trị sức lao động. Đây là một đặc thù của ngành vàng trang sức, dù sử dụng ngoại tệ nhập khẩu nhưng cũng là loại hàng hóa mang ngoại tệ về nước, tái tạo được nguồn ngoại tệ", ông Huỳnh Trung Khánh cho hay.
NHNN phản hồi các kiến nghị rằng luật Đầu tư 2020 quy định hoạt động kinh doanh vàng thuộc danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Dự thảo về Nghị định 24 đang được xây dựng theo hướng chưa sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến điều kiện sản xuất, mua bán vàng trang sức mỹ nghệ. Nội dung này sẽ được xem xét cùng với việc sửa đổi, bổ sung luật Đầu tư trong thời gian tới.
