Ít nơi trên bản đồ Việt Nam có điều kiện tự nhiên sánh được với Phú Quốc. Đảo rộng gần 600 km², chỉ nhỏ hơn Singapore khoảng 24%, lại nằm đúng điểm giao thoa của các tuyến hàng hải - hàng không quốc tế. Nhưng nếu Singapore đã trở thành một thành phố - quốc gia thịnh vượng với nền kinh tế hơn 460 tỉ USD, thì Phú Quốc, dù đầy tiềm năng, vẫn chỉ là một đô thị du lịch đang lớn dần. Sự khác biệt không nằm ở diện tích, cũng không nằm ở tài nguyên. Sự khác biệt nằm ở mô hình quản trị.
Phú Quốc hôm nay vẫn vận hành như một đơn vị hành chính thuộc tỉnh trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, với bộ máy nhiều tầng nấc, quyền hạn phân tán và tốc độ ra quyết định còn chậm. Trong khi đó, Singapore phát triển nhờ một chính quyền tinh gọn, tự chủ và vận hành như một “city-state” hiện đại. Khoảng cách ấy cho thấy một điều giản dị nhưng sâu sắc: Thể chế mới là lực đẩy tạo ra sức mạnh, chứ không phải địa lý.
Đứng trước vận hội APEC 2027, Phú Quốc đang kiến tạo hạ tầng cơ sở đạt chuẩn quốc tế. Trên ảnh là phối cảnh Trung tâm Hội nghị APEC
Một mô hình quản trị mới cho Phú Quốc
Nếu tiếp tục quản lý theo mô hình hiện nay, Phú Quốc sẽ chỉ phát triển như một điểm đến du lịch. Nhưng nếu hình dung Phú Quốc là một không gian phát triển chiến lược của quốc gia, thì bộ máy và cách vận hành phải hoàn toàn khác.
Phú Quốc cần được tổ chức theo mô hình “Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt”, trực thuộc Trung ương, với ba cấu phần then chốt:
Thứ nhất, Thống đốc đặc khu - người đứng đầu điều hành, được trao thẩm quyền tập trung đủ mạnh để quyết định nhanh, chịu trách nhiệm rõ ràng và vận hành như CEO của một “đảo - thành phố”.
Thứ hai, Hội đồng đặc khu - cơ quan lập quy của Phú Quốc, ban hành các quy định đặc thù (ordinances), tạo nên khung pháp lý đơn giản, minh bạch và có thể dự đoán.
Thứ ba, xây dựng một bộ máy hành chính chỉ có một cấp duy nhất - không còn tầng xã, phường để tránh phân tán quyền lực và giảm khâu trung gian. Mọi thủ tục của người dân và doanh nghiệp sẽ được xử lý trên nền tảng số, kết nối hoàn toàn thông suốt giữa các cơ quan qua cơ chế “một cửa - một lần khai báo”.
Việc kết nối bằng API (Giao diện lập trình ứng dụng - Application Programming Interface) giúp các hệ thống của chính quyền được thiết kế để tự động trao đổi dữ liệu với nhau, không cần gửi văn bản qua lại. Nhờ đó, thông tin được chia sẻ tức thời, thủ tục rút ngắn, và các quyết định hành chính được đưa ra nhanh hơn, chính xác hơn.
Đây là mô hình gần với cách Singapore và Hồng Kông đã từng làm và đã thành công.
Dự kiến trong năm 2025, ngành kinh tế mũi nhọn - du lịch tại Phú Quốc sẽ đạt 8,4 triệu lượt khách, liên tiếp thiết lập kỷ lục
Phú Quốc cần một cấu trúc dân số mới để trở thành đô thị quốc tế
Một đặc khu muốn mạnh phải có dân số đủ lớn. Singapore có 5,9 triệu dân; Thâm Quyến có hơn 17 triệu, ngay cả Dubai cũng có gần 3,7 triệu. Phú Quốc hiện có chưa tới 200.000 người - quá nhỏ để hình thành thị trường lao động chất lượng cao hay hệ sinh thái dịch vụ, tài chính, công nghệ.
Vì vậy, bước đi quan trọng của Phú Quốc phải là thu hút dân số chất lượng cao, thông qua chính sách visa tài năng, visa công nghệ - tài chính, cơ chế cư trú cho nhà đầu tư, ưu đãi thuế thu nhập cho chuyên gia quốc tế, không gian sống - làm việc hiện đại, quốc tế hóa.
Chỉ khi đạt quy mô khoảng 700.000 - 1 triệu cư dân vào năm 2045, Phú Quốc mới đủ “tới hạn” để trở thành một đô thị cạnh tranh trong khu vực.
Phú Quốc - từ một điểm đến du lịch thành một cực tăng trưởng mới
Muốn bứt phá, Phú Quốc phải vượt khỏi vai trò của một “đảo du lịch” quen thuộc để bước lên tầm đặc khu kinh tế - thể chế - sáng tạo. Du lịch quốc tế cao cấp vẫn là trụ cột, nhưng phải được phát triển theo chuẩn ESG++, hài hòa với văn hóa, cảnh quan và môi trường bản địa.
Bên cạnh đó, tài chính du lịch và tài chính xanh cần trở thành một hướng đi mới, tạo nên các chuỗi giá trị gắn với dịch vụ, lưu trú và nghỉ dưỡng. Công nghệ dịch vụ và AI trong du lịch phải được ưu tiên để Phú Quốc trở thành nơi thử nghiệm các mô hình dịch vụ thông minh.
Hạ tầng logistics hàng không cũng cần được nâng tầm, tương xứng với vai trò cửa ngõ quốc tế ở phía nam. Và quan trọng nhất, Phú Quốc phải xây dựng được một môi trường sống quốc tế hóa nhằm thu hút chuyên gia, doanh nhân, nhà khoa học và lao động chất lượng cao đến sinh sống và làm việc lâu dài.
Tất cả những mục tiêu ấy chỉ có thể đạt được khi Phú Quốc sở hữu một mô hình quản trị tinh gọn, tự chủ và minh bạch, vận hành với tốc độ và tiêu chuẩn của một đô thị quốc tế.
Các công trình APEC đang “tăng tốc” về đích, sẵn sàng đưa Phú Quốc thành tỏa sáng trên bản đồ du lịch thế giới
Phú Quốc - phòng thí nghiệm thể chế của Đổi mới 2.0
Lịch sử phát triển của nhiều quốc gia cho thấy muốn đổi mới thành công, luôn cần một không gian thử nghiệm đủ lớn, đủ linh hoạt và đủ táo bạo. Thâm Quyến đã đóng vai trò ấy cho Trung Quốc năm 1980; Singapore là phòng thí nghiệm của chính mình từ năm 1965; và Dubai đã chứng minh sức mạnh của thể chế khi biến sa mạc thành trung tâm toàn cầu trong vòng hai thập kỷ.
Phú Quốc hoàn toàn có thể đảm nhiệm vai trò tương tự cho Việt Nam trong giai đoạn Đổi mới 2.0 - trở thành nơi thử nghiệm những chính sách mà các địa phương khác chưa thể làm ngay. Đó là không gian để áp dụng cơ chế thuế đặc thù, thủ tục số hóa hoàn toàn, trọng tài thương mại quốc tế, cơ chế thuê quyền sử dụng đất dài hạn (leasehold), sandbox cho công nghệ - sinh thái - hàng không - logistics, và quản trị đô thị thông minh theo chuẩn quốc tế.
Một Phú Quốc vận hành trơn tru với mô hình mới sẽ là bằng chứng sống động rằng cải cách thể chế có thể tạo ra đột phá thực sự. Và khi thành công, mô hình này có thể được mở rộng sang cho Côn Đảo và Vân Đồn, hình thành “tam giác đặc khu” - ba không gian cải cách mạnh mẽ tạo động lực mới cho tăng trưởng quốc gia.
Khi địa lý đã đủ, thể chế phải bứt phá
Phú Quốc không thiếu thiên nhiên, cũng không thiếu vị trí địa lý chiến lược. Điều Phú Quốc thiếu và hoàn toàn có thể thay đổi chính là một mô hình quản trị hiện đại, tự chủ và đột phá. Khi được trao cơ chế đúng nghĩa, Phú Quốc có thể trở thành một cực tăng trưởng mới của phía nam, một không gian đổi mới thể chế của cả nước, một thành phố quốc tế của Việt Nam trên biển, và một biểu tượng cho khát vọng vươn mình của dân tộc trong giai đoạn phát triển mới.
Cũng chính mô hình này, khi chứng minh được hiệu quả, sẽ là lời giải cho Côn Đảo và Vân Đồn, giúp cả ba địa phương đồng hành bước vào kỷ nguyên phát triển hiện đại, mở ra không gian thể chế mới cho cả quốc gia.
Thời điểm đã đến. Và Phú Quốc xứng đáng có cơ hội để bứt phá.
