Cuộc "cách mạng thời @" - như cách nói của thế hệ 8X - đã làm thay đổi sâu sắc tác nghiệp của nhà báo, trong đó có chúng tôi, vào thập niên 2000.

Thanh Niên Online ra đời tháng 12.2003, và may mắn tôi là phóng viên (PV) báo điện tử đầu tiên được tuyển dụng (tờ hợp đồng ghi rõ: PV báo điện tử) từ 19 năm trước. 

Sau một thời gian dài làm báo in, tôi nhận ra sự khác biệt rõ rệt giữa 2 loại hình báo chí.

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Đầu tiên, PV báo mạng thời đó là phải đa năng và mảng gì cũng tham gia.

Những năm 2005 - 2006, câu cửa miệng của nhiều người là chứng khoán lên hay xuống, cái thời cổ phiếu FPT tăng vọt 60 lần khiến bao người mê mẩn. Thế là bao nhiêu tài liệu về chứng khoán tôi liền gom hết về nghiên cứu để có thể viết về chứng khoán.

TS Lê Thẩm Dương, chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển hay PGS-TS Trần Hoàng Ngân (khi đó là Phó hiệu trưởng ĐH Kinh tế TP.HCM) là những "mối ruột" để tôi phỏng vấn về kinh tế lúc đó. Và khi đó cũng là thời kỳ người VN bắt đầu kinh doanh vàng, giá vàng chốt theo giờ New York (Mỹ) lên xuống, tăng giảm ra sao, PV online cũng phải đeo bám, sáng đầu ngày thì gọi điện cho bên SJC để có bản tin giá vàng.

Từ kinh tế "đá" sang thể thao (vốn là niềm đam mê của tôi), cứ cuối tuần là tôi làm live cả 6 trận V-League khi PV thường trú ở các địa phương như Quy Nhơn, Nha Trang gọi để tường thuật trận đấu qua điện thoại hay Yahoo! Messenger huyền thoại… 

Đa lĩnh vực là thế nhưng sở trường vốn có của tôi là xã hội, nên chuyến công tác đầu tiên với vai trò PV báo mạng là ở Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) năm 2006 để dự phiên tòa xử kín nam ca sĩ Gary Glitter (Anh).

Cuộc đua không cân sức 

Tại sao phải tường thuật phiên tòa này trên Thanh Niên Online?

Bởi từ một bài báo dịch lại của tờ News of The World đăng trên Thanh Niên mà công an Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) đã vào cuộc điều tra, phát hiện hành vi lạm dụng tình dục của ca sĩ này với một số trẻ vị thành niên, và tiến hành bắt giữ.

Tại Anh, cái tên Gary Glitter luôn nóng hổi từ thập niên 1970, nhiều tờ báo đã cử PV đeo bám nhân vật này khắp thế giới. Vì thế, tôi nhiều lần "bị sốc" khi lần đầu tiên chứng kiến cuộc đua tin tức của báo mạng. 

Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Đầu tiên là dàn PV cơ bắp lực lưỡng đổ bộ từ Anh quốc. Ai cũng cao lớn, mỗi người mang 2 máy ảnh cùng các trang thiết bị hiện đại tận răng, từ phiên dịch, hệ thống cáp viễn thông, đường truyền riêng, điện thoại vệ tinh kết nối với người dẫn chương trình ở nhà. May là lúc đó, PV VN cũng đã có máy ảnh kỹ thuật số, có laptop lận lưng nhưng 3G hay 4G thì chưa…

Tôi nhớ không lầm thì có đến 14 hãng truyền thông của Anh có mặt để tường thuật phiên tòa. Các hãng thông tấn quốc tế lớn như AP, AFP, Reuters, Thông tấn xã Đức... cũng góp mặt. Tất cả "bài binh bố trận" tại hiện trường, nào là chân máy, máy truyền tín hiệu, dây cáp… liên tục truyền tải thông tin về tòa soạn. 

Đại diện thường trú của AP tại VN có 5 người, BBC cử đến 9 người vừa quay phim, chụp ảnh, viết và kỹ thuật truyền tín hiệu. Người bám tòa án, người trực chiến trại giam Phước Cơ để làm sao có được tấm hình đầu tiên của Glitter sau nhiều ngày bị tạm giam.

Khi xe chở Gary Glitter đến cổng tòa án, dàn PV nước ngoài như "ong vỡ tổ" với những tràng văng tục bằng tiếng Anh gay gắt để khiêu khích bị cáo hòng lấy được câu trả lời từ đối tượng. Nói đến khoản chụp ảnh, cánh PV VN là "tội nghiệp" nhất khi máy ảnh của anh Tây nào cũng to gấp mấy lần máy móc của PV ta, nhìn mà không khỏi chạnh lòng. Sức lực thì không địch lại, cứ bị các anh "khổng lồ" lấn văng ra, thậm chí có người còn bị hất văng cả máy ảnh.

Đào Ngọc Thạch

Hai hãng BBC và Sky News còn "chơi bạo" thuê riêng vệ tinh để truyền trực tiếp diễn biến bên ngoài phiên tòa với giá "khủng": từ 6.000 - 12.000 USD/ngày. Các PV từ Anh sang đều được cấp khoảng 60.000 - 70.000 USD "dằn túi" và chi tiêu thoải mái để lấy được thông tin. 

Ngày đó, VN đã có điện thoại chụp ảnh nhưng không thể vào mạng và những "gã khổng lồ" kể trên khiến tôi mơ đến một ngày VN bùng nổ thông tin với phong cách chuyên nghiệp như thế.

PV Thanh Niên lên máy bay AN26 theo dấu MH370

Giấc mơ ấy không đầy 10 năm sau đã trở thành sự thật khi cơn lốc công nghệ đổ bộ khắp hang cùng ngõ hẻm ở VN. 

Tôi nhớ rất rõ hôm đó là ngày Quốc tế Phụ nữ (8.3.2014) tầm 10 - 11 giờ trưa, thế giới rúng động khi chuyến bay số hiệu MH370 của Malaysia Airlines chở theo 239 hành khách mất tích bí ẩn trên màn hình radar và đường bay của nó lại ngang qua không phận, vùng lãnh hải VN.

Ảnh: Trung Hiếu

Một cuộc đua thật sự đã diễn ra khi VN thông báo tham gia tìm kiếm, cứu hộ với hy vọng có thể tìm được dấu vết máy bay trên biển. Hàng chục PV Thanh Niên ở TP.HCM, Hà Nội, Cần Thơ, Vũng Tàu (cũ), Cà Mau và Phú Quốc ngay lập tức được điều động bằng mọi cách phải kết nối được với Cảnh sát biển, Lực lượng tìm kiếm cứu nạn và Trung đoàn không quân 918 (thuộc Sư đoàn 370), thuyết phục lực lượng chức năng để được có mặt trên những chuyến bay đầu tiên ra biển tìm kiếm các nạn nhân càng sớm càng tốt. 

PV Tiến Trình và Giang San đảm trách khu vực chốt chặn tiền phương được Bộ GTVT (thời đó) dựng tại Phú Quốc. Tại sân bay Tân Sơn Nhất, các PV Trung Hiếu, Độc Lập ngồi sẵn sàng trên những chiếc AN26 để trực chỉ biển khơi. Vừa gõ tin, vừa nhận hình ảnh những vệt dầu loang trên biển của PV Trung Hiếu gửi về mà lòng tôi như thắt lại, chỉ cầu mong sẽ tìm thấy và cứu hộ các nạn nhân kịp thời. 

- Ảnh do thành viên trong đoàn tìm kiếm cung cấp

Mất 3 tiếng quần thảo trên bầu trời khi chuyến bay tìm kiếm đầu tiên do thượng tá Vũ Đức Long xuất phát lúc 15 giờ 7 và về lại Tân Sơn Nhất lúc 18 giờ 12 ngày 8.3.

Vệt dầu loang trên biển là một trong những hình ảnh sống động nhất khi cả thế giới tập trung mọi tin tức vào VN lúc ấy. Ngay lập tức, điện thoại tôi reo lên liên tục khi các hãng thông tấn như AFP và Reuters kết nối để mua lại những bức ảnh và đoạn phim quý giá trên biển ấy. Đó là lúc tôi thật sự cảm nhận áp lực của một tờ báo online khi là cầu nối thông tin giữa lực lượng tìm kiếm VN và công chúng toàn cầu.

Ảnh: Trung Hiếu

Suốt 1 tuần liền, PV Thanh Niên bay đi bay về, PV Nguyễn Long thì lên tàu cứu nạn hướng ra biển. Đến giờ, bí ẩn của MH370 vẫn chưa có lời giải sau 11 năm còn cánh PV Thanh Niên Online vẫn mãi nghẹn lòng vì lực lượng các nước không thể tìm và cứu được các nạn nhân.

Chủ quyền biển đảo bất khả xâm phạm

Trong từng dòng tin tức mỗi giây đến với độc giả, thông tin về đất nước, Tổ quốc và chủ quyền thiêng liêng luôn được từng PV báo điện tử Thanh Niên phản ảnh chi tiết. Trong đó, thể hiện rõ nhất là qua chuyến công tác Hoàng Sa khi Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 (HD981) trong vùng biển VN.

Đó là chuyến công tác mà nhiều PV cả đời không bao giờ quên được. Suốt gần 2 tháng trời, từng PV báo điện tử Thanh Niên theo chân lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư có mặt tại Hoàng Sa, gần vị trí giàn khoan HD981 hạ đặt trái phép để liên tục phản ánh tin tức về đất liền cho bạn đọc tường rõ.

Suốt từ 2.5 - 16.7.2014 là những cú đâm va của tàu Trung Quốc, vòi rồng bắn thẳng vào tàu kiểm ngư VN hay những trận say sóng "ói mật xanh mật vàng" của các PV Trung Hiếu, Mai Thanh Hải, Độc Lập, Hoàng Sơn, Trương Quang Nam. 

Ảnh: NVCC

Tuy nhiên, anh em không bao giờ nản chí và vẫn thay phiên có mặt để tường thuật. Khu vực Hoàng Sa hoàn toàn không có sóng điện thoại nên để truyền tải thông tin mỗi ngày, ý tưởng điện thoại vệ tinh mà các PV Anh quốc mang theo trong phiên tòa xử Gary Glitter 8 năm trước đã được tôi đề xuất và Ban biên tập chấp thuận ngay. 

Hai chiếc điện thoại vệ tinh được mua cấp tốc từ sự hỗ trợ của VNPT Đà Nẵng lúc đó để kịp trao cho PV Hoàng Sơn khi anh xuống tàu. Những bản tin tường thuật từ Hoàng Sa trong hơn 1 tháng ấy là "đặc sản" trên Thanh Niên Online, được bạn đọc đón nhận mỗi ngày với hàng trăm bình luận chia sẻ, cảm phục và động viên.

Cũng ngay trong những ngày PV Thanh Niên Online bám trụ ngoài biển khơi thì tin vui cũng đến với báo điện tử của Thanh Niên khi loạt bài 25 năm hải chiến Trường Sa khởi đăng ngày 10.3.2013 được Ban tổ chức giải Báo chí quốc gia 2014 trân trọng trao giải A, giải thưởng cao quý nhất của nghề báo.

Ảnh: NVCC

25 năm hải chiến Trường Sa của nhóm tác giả Nguyễn Tú, Trương Quang Nam, Ngọc Quyền, Tâm Ngọc đoạt giải A thể loại giải tin bài phản ánh, phỏng vấn, bình luận báo điện tử, là một dấu mốc mới cho tờ báo điện tử còn non trẻ nhưng đã để lại dấu ấn trong lòng bạn đọc của Thanh Niên sau bao nhiêu năm gắn bó với tờ báo in. Chủ quyền lãnh thổ, lòng yêu nước là chủ đề luôn được Báo Thanh Niên thể hiện đậm nét nhất trong suốt 40 năm, qua nhiều thế hệ lãnh đạo, PV, nhân viên của tờ báo.

Khi tôi ngồi viết những dòng này, báo điện tử Thanh Niên vẫn đang xuất bản tin bài từng giây, từng phút để đem đến những dòng tin tức nóng hổi, lan tỏa những giá trị đẹp, những câu chuyện và nhân vật đặc biệt đến bạn đọc. Bởi chúng tôi luôn tâm niệm rằng giá trị tin tức đáng tin cậy luôn đi kèm với tinh thần nhân văn và chính trực của một tờ báo.