Thủy điện Khe Bố tích nước vào năm 2013, vài năm sau, nhiều hộ dân bắt đầu nuôi cá bằng lồng bè dưới lòng hồ thủy điện.
Ông Lô Văn Lợi (ngụ xã Tam Thái, Nghệ An) cho hay, ruộng, rẫy bị nước dâng, chìm sâu dưới lòng hồ, nên gia đình ông phải chọn nuôi cá lồng làm kế sinh nhai.
Nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện khi nước hồ đang cao
ẢNH: K.HOAN
Ông Lợi làm 2 lồng bè rồi thả xuống lòng hồ thủy điện để nuôi cá trắm, thu nhập cũng khá. Thế nhưng, vào cuối tháng 10 vừa qua, mực nước lòng hồ thủy điện Khe Bố đột ngột rút, khiến toàn bộ cá nuôi hơn 1 năm, sắp xuất bán trong lồng bị mắc cạn, chết hết.
"Lúc đó, tôi không có mặt ở lòng hồ, lúc phát hiện thì quá muộn vì nước xuống quá nhanh", ông Lợi cho hay.
Tương tự, ông Vi Văn Doan có 3 lồng bè sắp thu hoạch cá cũng mất trắng vì nước cạn. "Lồng bè của tôi mực nước sâu khoảng hơn 1,3 m. Hôm đó, nghe ông Lợi gọi điện báo, tôi chạy ra ngay nhưng lúc này lồng đã mắc cạn, khoảng gần 500 kg cá trắm chết sạch", ông Doan kể và cho biết gia đình ông thiệt hại hơn 40 triệu đồng.
Theo những người nuôi cá trên lồng hồ thủy điện này, việc cá chết vì mắc cạn đã xảy ra nhiều lần. Nếu người dân may mắn phát hiện sớm, đưa lồng bè ra chỗ nước sâu thì còn cứu được, nhưng nếu phát hiện muộn thì không thể trở tay vì lồng bè rất nặng, việc di chuyển không hề dễ dàng.
Ông Vi Văn Thành, Bí thư Chi bộ bản Cánh Tráp, xã Tam Thái, cho biết bản này có nhiều hộ dân nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện Khe Bố và đợt vừa rồi có nhiều gia đình thiệt hại nặng do nước rút đột ngột.
Sau khi có hiện tượng cá chết, ban quản lý bản đã thức cả đêm, kêu gọi người dân đến giải cứu, mua cá với giá rẻ để giúp các chủ nuôi vớt vát, nhưng cũng chẳng thu được bao nhiêu.
Thiếu sự phối hợp
Lòng hồ thủy điện Khe Bố hiện có khoảng 250 lồng cá của người dân thường xuyên nuôi trồng thủy sản.
Các hộ dân nuôi cá cho rằng, nếu thiên tai, phòng tránh không kịp mà thiệt hại thì đành chấp nhận, nhưng trong điều kiện bình thường, nước rút do thủy điện xả mà người dân không được biết thì rất vô lý.
Khu vực các lồng bè bị mắc cạn khiến cá chết, trong ảnh là thời điểm nước hồ dâng trở lại
ẢNH: K.HOAN
"Nếu được thông báo sớm khoảng 1 - 2 giờ đồng hồ thì người dân sẽ di dời lồng bè đến vùng nước sâu, tránh được thiệt hại. Chúng tôi đã nhiều lần phản ánh trong các cuộc tiếp xúc cử tri, tuy nhiên phía nhà máy thủy điện cho rằng họ vận hành đúng quy trình", ông Lô Văn Lợi phản ánh.
Một lãnh đạo xã Tam Thái chỉ ra các nhà máy thủy điện không làm đúng theo quy trình vận hành liên hồ chứa. Vì theo tìm hiểu của xã, thời điểm thủy điện Bản Vẽ ở thượng lưu xả rất ít, nhưng thủy điện Khe Bố nằm ở hạ lưu lại xả nhiều nên mực nước mới giảm đột ngột như vậy.
"Xã Tam Thái hiện có rất nhiều hộ dân nuôi cá lồng vì ruộng đã bị ngập dưới lòng hồ, không còn đất để sản xuất. Với nhiều hộ, lồng cá là cả gia tài, xã mong muốn thủy điện mỗi lần xả nước phải thông báo cho người dân biết trước, để họ chủ động đưa lồng cá ra chỗ nước sâu hơn", vị này nói.
Lãnh đạo một số xã vùng lòng hồ thủy điện nêu rõ, người dân nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện chỉ cần đăng ký với chính quyền địa phương, không cần phải xin giấy phép.
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Lưu, Giám đốc Nhà máy thủy điện Khe Bố, cho rằng thủy điện làm đúng quy trình vì thủy điện được thiết kế vận hành mực nước lòng hồ từ 63 - 65 m, nên được quyền xả xuống mực nước chết là 63 m. Trước khi xả, thủy điện chỉ cần thông báo cho vùng hạ du chứ không cần báo cho vùng lòng hồ.
Theo ông Lưu, người dân nuôi cá lồng bè trên lòng hồ thủy điện là tự phát. Dù không cấm nhưng người dân muốn nuôi cá phải có giấy phép và phải khảo sát để chọn địa điểm an toàn.
"Vấn đề này đã xảy ra nhiều năm qua, chúng tôi đã nhiều lần khuyến cáo tới chính quyền địa phương cũng như báo cáo với Sở Công thương Nghệ An", ông Lưu nói.
